Αν κάποιος έλεγε πως το άθλημα του μπάσκετ ξεκίνησε από κάτι καφάσια με ροδάκινα και μια μπάλα ποδοσφαίρου, τότε όλοι θα τον κοιτούσαν λες και ήταν παλαβός. Βέβαια αυτή είναι η πραγματικότητα καθώς ένας νεαρός αθλητικός διευθυντής μια κρύα μέρα του Δεκέμβρη το 1891 χρησιμοποίησε τα καλάθια που χρησίμευαν για τη συλλογή αυτών των φρούτων, για ένα νέο παιχνίδι που δημιούργησε για να κρατήσει το ενδιαφέρον των μαθητών του!
Ο Τζέιμς Νέισμιθ ήταν ένας 31χρονος μεταπτυχιακός φοιτητής που δίδασκε φυσική αγωγή στο International YMCA Training School, γνωστό πλέον ως Springfield College, στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης, όταν οι μαθητές αναγκάστηκαν να μείνουν στο σπίτι για μέρες λόγω μιας καταιγίδας στη Νέα Αγγλία. Οι δραστηριότητες με τις οποίες απασχολούνταν εκείνα τα χρόνια ήταν κυρίως οι ασκήσεις με όργανα, οι οποίες φυσικά δεν ήταν τόσο συναρπαστικές όσο για παράδειγμα το ποδόσφαιρο.
Ο Νέισμιθ ήθελε να δημιουργήσει ένα παιχνίδι που θα ήταν απλό στην κατανόηση αλλά αρκετά περίπλοκο στην πράξη, προκειμένου να κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών του. Θα έπρεπε να πραγματοποιείται σε εσωτερικούς χώρους και να παρέχει ταυτόχρονα άφθονη άσκηση. Ελπίζοντας πως θα μπορούσε να βρει δύο κουτιά προκειμένου να τα χρησιμοποιήσει για καλάθια ο 31χρονος καθηγητής ρώτησε τον θυρωρό του σχολείου κι εκείνος έψαξε και του προσέφερε δύο καλάθια από… ροδάκινα!
Στη συνέχεια τα τοποθέτησε αντικριστά στο ύψος των τριών μέτρων και χώρισε τις δύο ομάδες. Ένα παιδί από την καθεμιά βρισκόταν κάτω από την «μπασκέτα» για να βγάλει την μπάλα (ποδοσφαίρου!) από το καλάθι και να την ξαναβάλει στο παιχνίδι, ωστόσο το πρώτο παιχνίδι που παίχτηκε ποτέ δεν άργησε να μετατραπεί σε καβγά!
«Τα αγόρια άρχισαν να παλεύουν και να κλωτσούν, ενώ πριν προλάβω να τους χωρίσω είχε δημιουργηθεί ένα πεδίο μάχης! Ένα αγόρι βρέθηκε στο έδαφος, ένα άλλο είχε εξαρθρωμένο ώμο και πολλοί ήταν τραυματισμένοι», είχε διηγηθεί το 1939 κατά τη διάρκεια μιας ραδιοφωνικής εκπομπής. Η όλη κατάσταση βέβαια δεν πτόησε τους μαθητές, με τον ίδιο να προσθέτει πως «μετά από εκείνο τον πρώτο αγώνα, φοβόμουν ότι θα σκοτωνόταν ο ένας με τον άλλον! Όμως συνέχισαν να γκρινιάζουν προκειμένου να τους αφήσω να παίξουν ξανά, οπότε έφτιαξα μερικούς ακόμη κανόνες».
Το ταπεινό ξεκίνημα του μπάσκετ έθεσε τα θεμέλια για τη σημερινή επιχείρηση πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το τρέχον τουρνουά καλαθοσφαίρισης κολλεγίων του National Collegiate Athletic Association (NCAA), περιλαμβάνει τις καλύτερες 68 από περισσότερες από 1.000 ομάδες κολεγίων, με τα τηλεοπτικά συμβόλαια να είναι εξαιρετικά προσοδοφόρα.
Οι αρχικοί κανόνες
Ο Νέισμιθ δεν δημιούργησε όλους τους κανόνες ταυτόχρονα, αλλά συνέχισε να τους τροποποιεί σε αυτό που τώρα είναι γνωστό ως οι «αρχικοί 13 κανόνες» και δημοσιεύτηκαν στις 15 Ιανουαρίου του 1892. Μερικοί εξακολουθούν να αποτελούν μέρος του σύγχρονου παιχνιδιού μέχρι και σήμερα, ενώ κάποιοι από αυτούς πωλήθηκαν σε δημοπρασία το 2010 έναντι 4,3 εκατομμυρίων δολαρίων.
1. Η μπάλα μπορεί να πεταχτεί προς οποιαδήποτε κατεύθυνση με το ένα ή και τα δύο χέρια.
2. Η μπάλα μπορεί να χτυπηθεί προς οποιαδήποτε κατεύθυνση με το ένα ή και τα δύο χέρια (ποτέ με τη γροθιά).
3. Ένας παίκτης δεν μπορεί να τρέξει με την μπάλα. Ο παίκτης πρέπει να το πετάξει από το σημείο στο οποίο την πιάνει, αρκεί να υπάρχει περιθώριο για έναν άνθρωπο που πιάνει την μπάλα όταν τρέχει με καλή ταχύτητα, αν προσπαθήσει να σταματήσει.
4. Η μπάλα πρέπει να κρατιέται μέσα ή ανάμεσα στις παλάμες. Τα χέρια ή το σώμα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για να την κρατάνε.
5. Δεν επιτρέπεται να ωθήσετε, να κρατήσετε, να σπρώξετε, να σκοντάψετε ή να χτυπήσετε με οποιονδήποτε τρόπο το πρόσωπο ενός αντιπάλου. Η πρώτη παραβίαση αυτού του κανόνα από οποιονδήποτε παίκτη θα μετράει ως φάουλ, ο δεύτερος θα τον αποκλείει μέχρι να σημειωθεί το επόμενο καλάθι ή, εάν υπήρχε προφανής πρόθεση να τραυματιστεί το άτομο, για ολόκληρο το παιχνίδι, δεν επιτρέπεται η αλλαγή.
6. Ένα φάουλ χτυπά τη μπάλα με τη γροθιά, παραβίαση των Κανόνων 3,4, και όπως περιγράφεται στον Κανόνα 5.
7. Εάν κάποια πλευρά κάνει τρία συνεχόμενα φάουλ, θα μετρήσει ένα γκολ για τους αντιπάλους (διαδοχικά μέσα χωρίς οι αντίπαλοι στο μεταξύ κάνουν φάουλ).
φωτο
8. Ένα καλάθι θα σημειώνεται όταν η μπάλα εκτινάσσεται ή χτυπιέται από το έδαφος στο καλάθι και παραμένει εκεί, υπό την προϋπόθεση ότι αυτοί που υπερασπίζονται το τέρμα δεν αγγίζουν ή δεν ενοχλούν το τέρμα. Εάν η μπάλα ακουμπά στα άκρα και ο αντίπαλος μετακινήσει το καλάθι, θα μετράει ως γκολ.
9. Όταν η μπάλα βγει εκτός ορίων, θα πεταχτεί στον αγωνιστικό χώρο από το άτομο που την αγγίζει πρώτο. Σε περίπτωση διαφωνίας, ο διαιτητής θα το πετάξει κατευθείαν στο γήπεδο. Η επαναφορά επιτρέπεται επιτρέπεται να γίνει εντός 5 δευτερολέπτων. Αν κρατήσει περισσότερο, η μπάλα θα πάει στον αντίπαλο. Εάν κάποια πλευρά επιμείνει να καθυστερεί το παιχνίδι, ο διαιτητής θα καταλογίσει φάουλ σε αυτήν την πλευρά.
10. Ο διαιτητής θα είναι ο κριτής των παικτών και θα σημειώνει τα φάουλ και θα ενημερώνει όταν έχουν γίνει τρία συνεχόμενα. Θα έχει την εξουσία να αποκλείει και παίκτες σύμφωνα με τον Κανόνα 5.
11. Ο διαιτητής θα αποφασίζει πότε η μπάλα είναι στο παιχνίδι, στα όρια, σε ποια πλευρά ανήκει και θα κρατά τον χρόνο. Θα αποφασίσει πότε έχει σημειωθεί ένα καλάθι και θα κρατά υπόψη το σκορ με οποιαδήποτε άλλα καθήκοντα που συνήθως εκτελούνται από έναν διαιτητή.
12. Ο χρόνος θα είναι δύο ημίχρονα των 15 λεπτών, με πέντε λεπτά ανάπαυσης μεταξύ.
13. Η ομάδα που σημείωσε τα περισσότερα καλάθια σε αυτό το διάστημα θα ανακηρυχθεί νικήτρια. Σε περίπτωση ισοπαλίας, το παιχνίδι μπορεί, κατόπιν συμφωνίας των αρχηγών, να συνεχιστεί μέχρι να σημειωθεί άλλο ένα.
Το πρώτο δημόσιο παιχνίδι
Ο πρώτος δημόσιος αγώνας μπάσκετ έλαβε χώρα σε ένα γυμνάσιο YMCA και καταγράφηκε από τον Ρεπουμπλικανικό του Σπρίνγκφιλντ στις 12 Μαρτίου 1892. Οι εκπαιδευτές έπαιξαν εναντίον των μαθητών. Περίπου 200 θεατές παρευρέθηκαν για να ανακαλύψουν αυτό το νέο άθλημα που δεν είχαν ξανακούσει ή ξαναδεί. Τελικά νικητές αναδείχθηκαν οι μαθητές, οι οποίοι επικράτησαν 5-1 των καθηγητών!
Μέσα σε λίγες εβδομάδες η δημοτικότητα του αθλήματος αυξήθηκε ραγδαία. Οι μαθητές που φοιτούσαν σε άλλα σχολεία παρουσίασαν το παιχνίδι στα δικά τους. Οι αρχικοί κανόνες τυπώθηκαν σε ένα κολεγιακό περιοδικό, το οποίο ταχυδρομήθηκε σε όλη τη χώρα. Με το καλά εκπροσωπούμενο διεθνές φοιτητικό σώμα των κολεγίων, το άθλημα εισήχθη επίσης σε πολλά ξένα έθνη. Τα λύκεια άρχισαν να εισάγουν το νέο παιχνίδι και μέχρι το 1905, όταν και μπάσκετ αναγνωρίστηκε επίσημα ως μόνιμο χειμερινό σπορ.
