Το 2019 ανακηρύχθηκε Κορυφαίος Προπονητής Όλων των Εποχών από το «France Football», ενώ το 1999 αναδείχθηκε Προπονητής του Αιώνα από τη FIFA. Και αυτές συνιστούν μονάχα μερικές από τις προσωπικές του διακρίσεις, συνεπώς εάν εμφορούμενος από μια νότα υπερβολής βάφτιζες τον απολαυστικό στην υψηλότατη τέχνη του Μάικλ Τζόρνταν, Homo Basceticus, τότε το αυτό ισχύει για τον Ρίνους Μίχελς σε ποδοσφαιρικό όμως φόντο.
Άνοιξε για πρώτη φορά τα μάτια στις 9 Φεβρουαρίου του 1928 στο Άμστερνταμ και η έλξη του προς την μπάλα υπήρξε σχεδόν έμφυτη. Πάντως, για τα πρώτα σκιρτήματα στην καρδιά του μικρού για χάρη του Άγιαξ, «ηθικός αυτουργός» υπήρξε ο πατέρας του. Ο τελευταίος, αγόρασε ως δώρο γενεθλίων στον τότε εννιάχρονο γιο του, ένα ζευγάρι ποδοσφαιρικά παπούτσια μαζί με τη χαρακτηριστική ερυθρόλευκη ριγωτή φανέλα της ομάδας. Αυτή η φανέλα έμελλε να γίνει σαρξ εκ της σαρκός του «Αίαντα», του οποίου θα άλλαζε το ρου της ιστορίας.
Ο Μίχελς υπηρέτησε επί μια 12ετία τον Άγιαξ αγωνιζόμενος ως σέντερ φορ (1946-1958) καταγράφοντας συνολικά περισσότερες από 250 συμμετοχές και συγκομιδή παραγωγικότερη των 100 γκολ. Σημειωτέων, χρίστηκε και διεθνής. Δυστυχώς, ένας τραυματισμός στη μέση τον ανάγκασε να ρίξει τίτλους τέλους μόλις στα 30. Εντούτοις, είχε αξιωθεί φαίνεται από τη μοίρα τις πιο χρυσές σελίδες της διαδρομής του να τις γράψει καθισμένος στον προπονητικό θώκο.
Ο περί ου ο λόγος παρακολούθησε μαθήματα στη γυμναστική ακαδημία του Άμστερνταμ και εργάστηκε ως γυμναστής σε τοπικό σχολείο, προτού κάνει το αγροτικό του ως προπονητής της ερασιτεχνικής ομάδας Γιος. Έπειτα από τέσσερα χρόνια, ανέλαβε τα ηνία της επίσης άσημης A.F.S. για μικρό διάστημα πριν επιστρέψει στο δεύτερο σπίτι του, τον Άγιαξ το 1965, ο οποίος στο πρόσωπό του βρήκε τον πνευματικό πατέρα, τον μέντορα, τον Πυγμαλίωνα που χρειαζόταν για να αναρριχηθεί στην κορυφή…
Σε κάθε περίπτωση, η ιστορία δεν ξεκίνησε με τρόπο βελούδινο, αφού την περίοδο που κατέφθασε στην ολλανδική πρωτεύουσα, η ομάδα πνιγόταν στα προβλήματα, αγωνιζόμενη να αποφύγει τον υποβιβασμό. Τα κατάφερε, αλλά όπως έχει παραδεχθεί και ο Μίχελς κάποτε: «Στην αρχή δεν έχεις μια συγκεκριμένη ιδέα για το σκοπό που θα ακολουθήσεις. Για να το καταφέρω, θα έπρεπε πρώτα να αλλάξω τη νοοτροπία της ομάδας και την τακτική της. Βέβαια, η αλλαγή νοοτροπίας επέδρασσε στην αλλαγή και την ανάπτυξη της τακτικής, και αντίστροφα». 
Χτίζοντας τούβλο-τούβλο μια αυτοκρατορία
Προχώρησε λοιπόν σε σαρωτικές τομές. Καθιέρωσε τις πολύωρες προπονήσεις με μπάλα, επιδιώκοντας την τελειοποίηση της τεχνικής κατάρτισης των ποδοσφαιριστών, ενώ σε ό,τι αφορά το τακτικό κομμάτι εισήγαγε τον σχηματισμό 4-2-4. Επιχείρησε να επιβάλει το πρότυπο του αμιγώς επαγγελματία ποδοσφαιριστή, αφού έλυνε οτιδήποτε θα μπορούσε να διαταράξει την ηρεμία των παικτών.
Τον νωτιαίο μυελό της γραμμής κρούσης αποτελούσε ο εκπληκτικός Γιόχαν Κρόιφ, ο κορυφαίος της ομάδας, μολονότι δίπλα του ακτινοβολούσαν αστέρες, όπως οι σπουδαίοι Κάιζερ και Σβάαρτ. Κλειδί στην αγωνιστική ανασυγκρότηση του κλαμπ αποδείχθηκε η μεταγραφή του μπαρουτοκαπνισμένου κεντρικού αμυντικού της Παρτιζάν Βελιγραδίου και της εθνικής Γιουγκοσλαβίας, Βέλιμπορ Βάσοβιτς, που προσέθεσε φαιά ουσία και αυτοπεποίθηση. Μαζί με τον Μπάρι Χουλσόφ συνέθεσαν ένα τρομερό δίδυμο στα μετόπισθεν. Παράλληλα, οι μετέπειτα προσθήκες, των εξαιρετικών ακραίων Σουρμπίρ, Κρολ, του ταλαντούχου μέσου Νέεσκενς, καθώς και η ένεση ποιότητας στα γκολπόστ με την έλευση του Χάινζ Στούι θα συγκροτούσαν όλοι μαζί ένα ονειρικό σύνολο.
Ο Μπάρι Χουλσόφ σκιαγραφεί τον χαρακτήρα του Μίχελς στο βιβλίο του Ντέιβιντ Γουίνερ, το οποίο έχει μεταφράσει στα ελληνικά ο εκλιπών Χρίστος Χαραλαμπόπουλος με τίτλο «TOTAL FOOTBALL, ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΧΡΩΜΑΤΟΣ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ (Εκδόσεις Δίαυλος)»:
«Ο Μίχελς, ψυχολογικά, ήταν πολύ σκληρός και αυστηρός. Έλεγε ‘’όταν έρχεσαι στο γήπεδο είσαι ένας ποδοσφαιριστής με ένα νούμερο στην πλάτη. Όταν φεύγεις είσαι ένας άνθρωπος με τον οποίο μπορώ να συζητήσω. Στο γήπεδο σε κρίνω αποκλειστικά και μόνον από τις ποδοσφαιρικές σου ικανότητες’’. Έκανε έναν αυστηρό διαχωρισμό».
Οι σπόροι της προσπάθειας εφαρμογής του περίφημου «ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου» βλάσταιναν γρήγορα. Του λόγου το αληθές πιστοποιεί ότι η ολλανδική πρωτεύουσα βαθμιαία μετατράπηκε στη μητρόπολη του παγκόσμιου ποδοσφαίρου. Η ανάβαση στο ψηλότερο σκαλί του βάθρου σε εγχώρια κλίμακα τέσσερις φορές μέσα σε μια πενταετία (1966,1967, 1968, 1970) και οι τρεις κατακτήσεις Κυπέλλων (1967, 1970,1971) υπογράμμιζαν τη σπουδαία βελτίωση της μηχανής του Μίχελς. Στον αντίποδα, το πικρό ποτήρι του διασυρμού που «κέρασε» η Μίλαν τον Άγιαξ στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών το 1969 (4-1), σε μια πάντως πρωτοφανή επιτυχία για το σύλλογο, ώθησε τον «Στρατηγό» (σ.σ. παρατσούκλι Μίχελς) να διευρύνει το συλλογισμό του. Άλλαξε τον σχηματισμό σε 4-3-3 ή 3-4-3 με την προώθηση του Βάσοβιτς.
«Αυθεντία στην τακτική»
«Ήταν αυθεντία στον σχεδιασμό της τακτικής πριν από το παιχνίδι και στη φυσική και ψυχολογική προετοιμασία των ποδοσφαιριστών», επεσήμανε για τον Μίχελς παλαιότερα ο Τέο Βαν Ντούιβενμποντ, αριστερός μπακ του «Αίαντα» στον τελικό με τη Μίλαν.
Η εκπαραθύρωση του παλιομοδίτικου Νανίγκα και η αγορά του μοντέρνου Τζέρι Μιούρεν, όπως και η αποπομπή του Τέο Φαν Ντούιβενμποντ που το κενό του στο αριστερό άκρο της άμυνας κλήθηκε να καλύψει ο Κρολ, αποδείχθηκαν κινήσεις νευραλγικές.
Η βασική αρχή του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου υπαγόρευε πως ο χώρος του γηπέδου είναι ευμετάβλητος.
Άρα, μπορεί να μεγαλώσει ή να μικρύνει αναλόγως του πώς επιθυμεί να τον χρησιμοποιήσει κανείς. Παράλληλα, ο θεμέλιος λίθος της φιλοσοφίας αυτής συνοψιζόταν στην αέναη κίνηση των ποδοσφαιριστών χωρίς την μπάλα, στην εναλλαγή των θέσεων των παικτών και στην πεποίθηση ότι ο εκάστοτε παίκτης οφείλει να είναι ικανός να αγωνιστεί σε κάθε θέση.
Μια άλλη καινοτομία του Μίχελς ήταν το εξαντλητικό πρέσινγκ ψηλά που «έπνιγε» τους αντιπάλους, αλλά και το τεχνητό οφσάιντ, το οποίο ενίοτε χρησιμοποιείτο και ως επιθετικό εργαλείο.
Όσο οι παίκτες του Άγιαξ είχαν την μπάλα στην κατοχή τους, απλώνονταν στο γήπεδο επιδιώκοντας να μεγαλώσουν τις πραγματικές του διαστάσεις, ενώ όταν έχαναν την κατοχή, πίεζαν συντονισμένα ψηλά προς την αντίπαλη περιοχή με σκοπό να μικρύνουν τις διαστάσεις του γηπέδου.
Ο Μπάρι Χουλσόφ στο προαναφερθέν βιβλίο αναλύει σχετικά: «Ολοκληρωμένο ποδόσφαιρο σημαίνει ότι ένας ποδοσφαιριστής που επιτίθεται μπορεί και να αμυνθεί. Και το κάνει. Αυτό είναι όλο. Όλα ξεκινούν απλά. Ο αμυντικός πρέπει πρώτα να σκέφτεται πώς θα αμυνθεί, αλλά πρέπει να σκέφτεται και πώς θα επιτεθεί. Το αντίθετο συμβαίνει με τον επιθετικό, έτσι υπό μία έννοια, συναντώνται και συμπληρώνονται».
Παρακάτω, επεξηγεί: «Ήταν ένα διαρκές μπες-βγες, δημιουργείς κενό χώρο, τον καταλαμβάνεις, και αν δεν σου έρθει η μπάλα, τον εγκαταλείπεις για να πάρει άλλος τη θέση σου. Αυτή η κίνηση έκανε τις πλευρές της ομάδας να κυλούν προς την επίθεση, μαζί με τη μεσαία γραμμή».
Ένα άλλο μέλος της «χρυσής» φουρνιάς, ο Σγιάακ Σβαρτ στο βιβλίο του Γουίνερ εστιάζει στην αυτοματοποίηση του συστήματος με την πάροδο του χρόνου: «Όταν έβλεπα τον Σουρμπίρ να προωθείται, ήξερα ότι έπρεπε να οπισθοχωρήσω. Δεν χρειαζόταν να μου το πει κάποιος. Και ύστερα από δύο χρόνια όλοι γνώριζαν τι να κάνουν. […] Με τέσσερις μπαλιές φτάναμε μπροστά στην εστία. Σήμερα θα χρειάζονταν είκοσι πάσες, μπρος, πίσω, στα πλάγια. Εμείς δεν παίζαμε με αυτόν τον τρόπο. Μπορούσαμε να πιέζουμε συνεχώς για εξήντα λεπτά… Δεν έχω ξαναδεί ομάδα να παίζει έτσι».
Κάθε μέρα που περνούσε οι Ολλανδοί αρτίστες φάνταζαν ανίκητοι. Και δυστυχώς εκείνη την ομάδα θαύμα θα έβρισκε ο Παναθηναϊκός στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών το 1971 στο Γουέμπλεϊ.
Οι «πράσινοι» άπλωσαν το χέρι και πολύ παραπέρα από εκεί που νόμιζαν ότι θα έφταναν. Και έκαναν το λάθος να ονειρευτούν. Άπαντες είχαν χτίσει έναν πύργο υπεραισιόδοξων σκέψεων, ο οποίος όμως ισοπεδώθηκε γρήγορα.
Μόλις στο 5’ ο Βαν Ντάικ έκανε το 1-0, τα αισιόδοξα σενάρια κατεδαφίστηκαν και απέμειναν ερείπια. Το γκολ του Άρι Χάαν στο 87’ έγραψε το τελικό 2-0. Η ευκαιρία χάθηκε, αλλά υπερίσχυσε το πλήθος χειροκροτημάτων για την εποποιία που γράφτηκε!
Παρ’ όλη την αποχώρηση του Μίχελς, ο «Αίαντας» με ανεπανάληπτες ποδοσφαιρικές παραστάσεις ασύγκριτης ομορφιάς που θαρρείς μπορούσαν να κάνουν νεκρούς να αναστηθούν και τσιμέντα να τρέμουν, εξακολούθησε με σταθερό βήμα να περπατά τη λαμπερή λεωφόρο της νίκης (κατέκτησε άλλα δύο συνεχόμενα Κύπελλα Πρωταθλητριών (1972, 2-0 την Ίντερ, 1973, 1-0 τη Γιουβέντους).
Από την άλλη πλευρά, ο «Στρατηγός», με τις δάφνες του Γουέμπλεϊ στο κεφάλι μετακόμισε στην Μπαρτσελόνα, όπου οι δύο συνολικά θητείες του (1971-1974, 1976-1978) δεν υπήρξαν το ίδιο καρποφόρες. Στη συλλογή του δεσπόζουν ένα Πρωτάθλημα Ισπανίας (1974) και ένα Κύπελλο (1978). 
«Total Football» στο χρώμα της Τουλίπας!
Ξεχωριστή θέση στο βιβλίο των αναμνήσεών του κατέχουν όσα πέτυχε ως ομοσπονδιακός προπονητής της εθνικής Ολλανδίας. Στο Μουντιάλ του 1974, με τον αείμνηστο Φράντισεκ Φάντρονκ, άλλοτε τεχνικό της ΑΕΚ στο πλευρό του, οι «οράνιε» με το πασίγνωστο από τον Άγιαξ «Total Football», μάγεψαν τα πλήθη.
Έφτασαν μία ανάσα από το βαρύτιμο τρόπαιο, προηγήθηκαν στον τελικό στο Ολυμπιακό Στάδιο του Μονάχου κόντρα στη Δυτική Γερμανία, μα εν τέλει υπέκυψαν.
Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, στο ίδιο γήπεδο βίωσε το δικό του νόστιμον ήμαρ στην τρίτη και… φαρμακερή από τις συνολικά τέσσερις θητείες του στο αντιπροσωπευτικό συγκρότημα. Ο Μίχελς και οι «οράνιε» με το βολ-πλανέ έργο τέχνης του Φαν Μπάστεν στέφθηκαν Πρωταθλητές Ευρώπης απέναντι στη Σοβιετική Ένωση στο Euro του 1988 επικρατώντας με 2-0.
Από τον Μάρτιο του 2005 έχει βυθιστεί στον μακάριο ύπνο, μα στην πραγματικότητα θα «κολυμπάει» ισόβια στους επαίνους, στην αποθέωση και στην αναγνώριση όσων λατρεύουν το ποδόσφαιρο!
www.bnsports.gr
