Το ημερολόγιο έδειχνε 21η Οκτωβρίου του 1991 όταν Έλληνες μπασκετμπολίστες της Α1 ξεκίνησαν μία μεγάλη, χρονικά, απεργία η οποία οδήγησε στη μετέπειτα θέσπιση του ΠΣΑΚ και «ανάγκασε» την κυβέρνηση να δημιουργήσει τον ΕΣΑΚΕ. Μέρος των… κινητοποιήσεων εκείνων ήταν και η αλησμόνητη βραδιά της κατάληψης στον «Τάφο του Ινδού».
Και αν αρκετά εν έτη 2022 θεωρούνται δεδομένα, αυτό συμβαίνει διότι οι προηγούμενες γενιές έχουν παλέψει για την κατοχύρωσή τους με ποικίλους τρόπους. Έτσι και στον αθλητισμό, τίποτα δεν ήταν εξασφαλισμένο. Όπως ο Μπόσμαν και η υπόθεσή του έφερε μία νέα σελίδα στο ποδόσφαιρο, στο μπάσκετ και δη στην Ελλάδα μία αποχή Ελλήνων αθλητών από τη συμμετοχή τους στις αθλητικές διοργανώσεις ένα φθινόπωρο στο… χάραμα της δεκαετίας των 90ς, οδήγησε σε αλλαγές νομοθεσίας και διασφάλισης της παροχής υπηρεσιών τους.
Οι λόγοι της αποχής
Μπορεί οι παίκτες να αμείβονταν από τους συλλόγους για την προσφορά τους, όμως αυτό δεν τους καθιστούσε και αυτόματα επαγγελματίες. Συμβόλαια υπογεγραμμένα τόσο από την πλευρά του αθλητή όσο και από εκείνη της διοίκησης δεν υπήρχαν, παρά μόνο κάποια ιδιωτικά συμφωνητικά. Και το γεγονός αυτό έδινε τη δυνατότητα στις ομάδες να καταχρώνται εν πολλοίς την εξουσία τους και να… κρεμούν τα δελτία των παικτών τους στο ταβάνι των γραφείων των ιθυνόντων τους.
Ελεύθερη μετακίνηση, υπό τη σημερινή έννοια δεν υπήρχε τότε, ούτε κατά διάνοια. Χαρακτηριστική η περίπτωση του Νάσου Γαλακτερού που έφτασε μια «ανάσα» από τον Άρη, κατέληξε στην ΑΕΚ του επενδυτή Μάκη Ψωμιάδη, διεκδικήθηκε σθεναρά από τον ΠΑΟΚ και τελικά μετά από παρέμβαση ΑΣΕΑΔ και δικαστικής απόφασης, μετέβη στους «ασπρόμαυρους» στη Θεσσαλονίκη.
Οι Έλληνες παίκτες λοιπόν, βλέποντας πως δεν μπορούσαν να βρουν χαΐρι και πως εν πολλοίς ήταν έρμαια της στρατηγικής της εκάστοτε διοίκησης που όπως έλεγαν παλιά “τους κρεμούσε το δελτίο στο ταβάνι”, έκαναν τη δική τους επανάσταση, διεκδικώντας τα δικαιώματά τους. Ζητούσαν από την ΕΟΚ, υπό την αιγίδα της οποίας βρισκόταν το ελληνικό μπάσκετ, και την Πολιτεία, να «πατήσει» το εγχώριο προϊόν σε επαγγελματικές βάσεις και να σταματήσει η γενικευμένη εισροή ξένων που ελληνοποιούνταν «εν μία νυκτί». Τα αιτήματά τους είχαν κυρίως τη βάση τους στα εγγυημένα συμβόλαια και την ασφάλιση.
Οι έφηβοι που έγιναν άντρες πριν καν το καταλάβουν
Όχι, οι απεργοί δεν έπιασαν τα όπλα. Ίσα ίσα τα άφησαν και έτσι οι ομάδες «κατέβαιναν» για κάποιες αγωνιστικές του πρώτου γύρου με τα εφηβικά τους τμήματα και τους ξένους. Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό αυτό είχε τεράστιο αντίκτυπο και στο αγωνιστικό σκέλος αφού πρόκειται για αλλοίωση του πρωταθλήματος. Παιδιά «αμούστακα» 14 και 16 χρονών που μέσα σε λίγες μέρες έκαναν το μεγάλο άλμα που ονειρεύονταν, χωρίς φυσικά να είναι έτοιμα για αυτό.
Η κατάληψη στον «Τάφο του Ινδού»
Σε αυτό το χρονικό διάστημα των κινητοποιήσεων και πιο συγκεκριμένα την 30η του Νοέμβρη ήταν ορισμένο και το ντέρμπι «αιωνίων» στην έδρα του Παναθηναϊκού, το κλειστό της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Εκείνη η βραδιά που για όσους την έζησαν παραμένει χαραγμένη σαν ανάμνηση στο πίσω μέρος του μυαλού τους, θεωρείται και το αποκορύφωμα της αποχής.
Το… κύμα της αντίστασης σιγά σιγά εξασθενούσε έπειτα από πιέσεις παραγόντων της ομοσπονδίας και των συλλόγων, όχι όμως και τη νύχτα εκείνη. Τουλάχιστον όχι για όλους. Οι απεργοί είχαν προαποφασίσει πως θα κάνουν ότι μπορούσαν για να μην επιτρέψουν να διεξαχθεί υπό καμία συνθήκη ο αγώνας και πράγματι τα κατάφεραν. Αυτό που δεν ήταν ξεκάθαρο ήταν κατά πόσον οι δύο ομάδες θα «έσπαγαν» την απεργία ελέω του σπουδαίου παιχνιδιού. Και ο Ολυμπιακός του Γιάννη Ιωαννίδη, ο οποίος δήλωνε πως «Οι παίκτες ξέρουν ακριβώς τα συμφέροντά τους και γι’ αυτό παίζουν» εμφανίστηκε τελικώς με πλήρη σύνθεση πλην Καμπούρη-Παπαδάκου που προφασίστηκαν τραυματισμό για να μην έρθουν σε κόντρα, όντας διεθνείς παίκτες, με τους συναδέλφους τους.
Οι μπασκετμπολίστες είχαν τοποθετήσει καρέκλες και οτιδήποτε έβρισκαν κάτω από τη μία μπασκέτα για να μη μπορούν να κάνουν ζέσταμα οι ομάδες. Οι «ερυθρόλευκοι» βγήκαν στο παρκέ, με τον λιγοστό κόσμο που βρισκόταν στις κερκίδες να τους κουνά χαρτονομίσματα των 100 δραχμών (κόκκινου χρώματος) και ξεκίνησαν μία υποτυπώδης προθέρμανση, η οποία διακόπηκε νωρίς, καταλαβαίνοντας πως δεν θα παιζόταν το παιχνίδι. Και κάπου εκεί εμφανίστηκαν και οι παράγοντες των δυο «αιωνίων», μεταξύ των οποίων και ο εκνευρισμένος Παύλος Γιαννακόπουλος, για να αποφασιστεί η τύχη του αγώνα και ζητήθηκε παρέμβαση εισαγγελέα.
Οι Έλληνες παίκτες του Παναθηναϊκού, όπως οι Αργύρηδες (Πεδουλάκης και Παπαπέτρου), ο Οικονόμου, ο Στεργάκος και άλλοι, ήταν στη Λεωφόρο χωρίς την αθλητική τους περιβολή, αλλά με πολιτικά και ενώθηκαν με τους υπόλοιπους απεργούς. Αρκετοί εξ’ αυτών ήταν από το Περιστέρι (Φάσουρας, Μυλωνάς, Τσαγκόπουλος), την ΑΕΚ (Παταβούκας, Γκέκος) και τον Πανιώνιο (Λινάρδος), με τον αριθμό τους να αυξάνεται σταδιακά.
Ο εισαγγελέας ήρθε. Οι «στασιαστές» δεν έφευγαν από το ξύλινο παρκέ που είχαν «κατοικοεδρεύσει» επικαλούμενοι τη διεξαγωγή Γενικής Συνέλευσης παρά τις διαβουλεύσεις με τους αξιωματούχους. Εν τέλει, χωρίς άλλα «παρατράγουδα» και υπό την απειλή συλλήψεων από τις αρχές, αποχώρησαν.
Έτσι μετά από περίπου δυόμιση ώρες συζητήσεων επί συζητήσεων, η όχι και τόσο σεμνή παράσταση έλαβε τέλος. Ο εισαγγελέας διέταξε την εκκένωση του «Τάφου του Ινδού» και άπαντες συμφώνησαν στην αναβολή της αναμέτρησης, με τη λογική να «πρυτανεύει». Οι απεργοί είχαν «κερδίσει τη μάχη αλλά όχι και τον πόλεμο» τη βραδιά εκείνη στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας.
Η στάση κράτησε λίγο ακόμα και το ζητούμενο επετεύχθη
Η μη κανονικότητα και η συμμετοχή των εφήβων συνεχίστηκε για λίγες ακόμα εβδομάδες μέχρι να… λυθεί η απεργία. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξαν οι υποχρεώσεις της Εθνικής ομάδας και η διακοπή περί τις δύο εβδομάδες στο πρωτάθλημα.
Οι διαπραγματεύσεις οδήγησαν στην ικανοποίηση των περισσοτέρων εκ των αιτημάτων των παικτών και όλα πήραν το δρόμο τους. Τα ρόστερ των ομάδων συμπληρώθηκαν και πάλι, με την επανέναρξη του πρωταθλήματος υπό κανονικές συνθήκες να γίνεται με ένα εντυπωσιακό 121-114 του Άρη επί του Παναθηναϊκού στην Αθήνα, έπειτα από δύο παρατάσεις. Για την ιστορία, πρωταθλητής εκείνη τη σεζόν αναδείχθηκε για δεύτερη και τελευταία φορά έως σήμερα, ο ΠΑΟΚ του Ντούσαν Ίβκοβιτς.
Οι 50 μέρες λοιπόν εκείνες σηματοδότησαν ολοκληρωτικές αλλαγές στο μπάσκετ της χώρας. Η τότε κυβέρνηση το επόμενο καλοκαίρι προέβη σε αλλαγή του νόμου, δημιουργώντας την επαγγελματική λίγκα (ΕΣΑΚ και μετέπειτα ΕΣΑΚΕ), παίρνοντας ουσιαστικά την Α1 υπό τη «σκεπή» της ΕΟΚ. Αν μη τι άλλο, υπήρξαν και η αφορμή για τη δημιουργία και του Πανελληνίου Συνδέσμου Αμειβομένων Καλαθοσφαιριστών.
Μάνος Φυρογένης
