Γράφει ο Θοδωρής Βασίλης
«Την περίοδο του Φρανκισμού, οι Ισπανοί πέρασαν από τα μπαλωμένα παπούτσια στο εξακοσαράκι της SEAT, από το μουλάρι στο τρακτέρ, από το κανάτι στο ψυγείο, από το χωριατόσπιτο στις διακοπές σε παραλίες και βουνά», Εθνικό ίδρυμα Φρανθίσκο Φράνκο.
Την δεκαετία του 70 η κυριαρχία του Φράνκο έδυε. Παρόλα αυτά ο Φρανκισμός συνέχισε να χρησιμοποιεί την καταστολή για να εξαλείψει την όποια πιθανότητα πτώσης του καθεστώτος. Τον Σεπτέμβριο του 1975 τόσο ο ίδιος όσο και οι συνεργάτες του έδειχναν να μετράνε αντίστροφα για το τέλος από την εξουσία. Ο Ισπανός δικτάτορας δεν ήταν διατεθειμένος να εγκαταλείψει τόσο εύκολα και θα έκανε ότι περνούσε από το χέρι του. Κι ένας τρόπος για να κάμψει το ηθικό των πολιτών ήταν οι εκτελέσεις των αντιφρονούντων.
Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1975 το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε ομόφωνα την εκτέλεση δύο κατηγορουμένων για συμμετοχή στην ETA, καθώς και τριών μελών του Επαναστατικού Αντιφασιστικού και Πατριωτικού Μετώπου (FRAP). Αυτές οι εκτελέσεις προξένησαν έκπληξη τότε, διότι πριν από πέντε χρόνια ο ίδιος ο Φράνκο είχε απονείμει χάρη σε εννέα μέλη της ΕΤΑ, καταδικασμένους στην περιώνυμη Δίκη του Μπούργος, αλλά κυρίως γιατί τόσο το καθεστώς όσο και ο άρρωστος πλέον ηγέτης του έπνεαν τα λοίσθια.
Αρχικά ο αριθμός των ανθρώπων που είχαν καταδικαστεί ήταν έντεκα, ανάμεσα τους και μία έγκυος, αλλά ο ίδιος ο Φράνκο αναγκάστηκε να υποχωρήσει μετά από την διεθνή κατακραυγή. Η απόφαση για τις εκτελέσεις όπως ήταν λογικό προκάλεσε την αντίδραση σχεδόν όλων. Στην χώρα των Βάσκων προκηρύχθηκε τριήμερη απεργία. Στο εξωτερικό οι ισπανικές πρεσβείες στην Πορτογαλία, την Τουρκία και την Ολλανδία δέχθηκαν επίθεση, ενώ οι Ιταλοί λιμενικοί αρνήθηκαν να εργαστούν για τα ισπανικά πλοία που έφτασαν στις ακτές τους. Ακόμα και ο Πάπας Παύλος VI και ο ΟΗΕ έκαναν κάλεσμα να δοθεί χάρη με τον πρωθυπουργό της Σουηδίας, Όλοφ Πάλμε, να βγαίνει στους δρόμους της Στοκχόλμης με έναν κουμπαρά ζητώντας από τους Σουηδούς να συγκεντρώσουν λεφτά «για την ελευθερία της Ισπανίας».
Η τελευταία αναλαμπή του του καθεστώτος του Φράνκο έγινε την 1η Οκτωβρίου με μια ομιλία στην Plaza de Oriente της Μαδρίτης, όπου για άλλη μια φορά ο Ισπανός δικτάτορας έδειξε με τον πιο σκληρό τρόπο πως κυβερνούσε επί τέσσερις δεκαετίες.
Και το ποδόσφαιρο όλα αυτά τα χρόνια; Η αλήθεια είναι ότι το ίδιο το άθλημα δεν ήταν ιδιαίτερα πρόθυμο να αντισταθεί δίνοντας ουσιαστικά συγχωροχάρτι στα πεπραγμένα του καθεστώτος. Εκείνες τις ημέρες πάντως υπήρξε ένα περιστατικό που βρέθηκε απέναντι στον Φράνκο και ήταν από δύο ποδοσφαιριστές της Ρασινγκ Σανταντέρ. Συγκεκριμένα, μία ημέρα μετά τις εκτελέσεις, στις 28 Σεπτεμβρίου στο Campos de Sport del Sardinero, η τοπική ομάδα αντιμετώπισε την Έλτσε. Το προηγούμενο βράδυ οι Σέρτζιο Μανθανέρα και Αϊτόρ Αγκίρε άκουγαν από το παράνομο ραδιόφωνο Radio España Independiente για τον θάνατο των πέντε αντιφρονούντων μια είδηση που τους συγκλόνισε.
Έτσι, μην μπορώντας να κρύψουν την οργή τους, οι δύο ποδοσφαιριστές της Σανταντέρ αποφασίζουν πως κάτι πρέπει να κάνουν. Αποφασίζουν να φορέσουν ένα μαύρο περιβραχιόνιο για να τιμήσουν τα πέντε θύματα, γνωρίζοντας πως αν τους καταλάβαιναν θα διέτρεχαν μεγάλο κίνδυνο. Την ώρα που οι δύο ομάδες ετοιμάζονταν να βγουν στον αγωνιστικό χώρο οι δύο ποδοσφαιριστές έγιναν αντιληπτοί από τους συμπαίκτες τους κι ένας εκ αυτών προσπαθεί να τους συνετίσει λέγοντάς τους πως μόλις το καταλάβουν οι αστυνομικοί θα έχουν μεγάλο θέμα. Ο Μανθανέρα και ο Αγκίρε δεν ακούνε. «Είχαμε πάρει την απόφασή μας και δεν μας ένοιαζε τίποτα», ανέφερε χρόνια μετά ο Αγκίρε.
Μάλιστα, ο Αγκίρε ήταν αυτός που έβαλε μπροστά την ομάδα του στο σκορ, αλλά κανείς στις εξέδρες δεν πανηγύριζε. Οι οπαδοί της Σανταντέρ – μιας πόλης παραδοσιακή στην δεξιά και με πολλούς θαυμαστές του Φράνκο – άρχισαν να εκφράζουν δυσφορία σε σημείο να αποδοκιμάζουν τους δύο ποδοσφαιριστές μόλις συνειδητοποίησαν πως φοράνε μαύρο περιβραχιόνιο. Όπως ήταν λογικό στο ημίχρονο οι αστυνομικές αρχές περίμεναν τους δύο παίκτες απαιτώντας άμεσα να πετάξουν τα περιβραχιόνια.
«Είτε θα βγάλετε τα μαύρα περιβραχιόνια ή δεν θα βγείτε καν στο δεύτερο ημίχρονο και θα μας ακολουθήσετε στο αστυνομικό τμήμα». Οι δύο ποδοσφαιριστές αποφάσισαν να συνετιστούν. Άλλωστε το μήνυμα τους το είχαν περάσει ήδη. Η πρώτη δημόσια αντίδραση στις εκτελέσεις, σπάζοντας την σιωπή του ισπανικού ποδοσφαίρου απέναντι στον Φράνκο μόλις είχε πραγματοποιηθεί. Τα προβλήματα όμως για τους δύο ποδοσφαιριστές δεν είχαν τελειώσει.
Την επόμενη μέρα έπρεπε να βρεθούν στο αστυνομικό τμήμα για να δώσουν εξηγήσεις για την πράξη τους. Μαζί τους και ο πρόεδρος του συλλόγου, Χοσέ Μανουέλ Λόπες Αλόνσο, ο οποίος σε μια προσπάθεια να βοηθήσει τους δύο ποδοσφαιριστές του, τόνιζε στους αστυνομικούς πως τα δύο μαύρα περιβραχιόνια ήταν προς τιμή ενός πρώην προέδρου της Ρασινγκ Σανταντέρ. Βέβαια, η ιστορία του δεν έγινε πιστευτή, και πως να γινόταν όταν μόνο δύο ποδοσφαιριστές φορούσαν την μαύρη κορδέλα.
Οι στιγμές που έζησε μέσα στο αστυνομικό τμήμα δεν τις ξέχασε ποτέ ο Αγκίρε. «Όταν φτάσαμε εκεί είδαμε στα μάτια τους την επιθυμία να μας στείλουν στην κόλαση. Το γεγονός όμως πως ήμασταν ποδοσφαιριστές άρα και δημόσια πρόσωπα λειτούργησε υπέρ μας. Ήξεραν ότι αν μας χτυπούσαν θα ήταν χειρότερα. Θυμάμαι έλεγαν στον Μανθανέρα: "Καλά αυτός (Αγκίρε) είναι Βάσκος και ξέρουμε τι είναι οι Βάσκοι, αλλά εσύ που είσαι από την Βαλένθια τι σχέση έχεις μαζί του;».
Η απόφαση του κυβερνήτη του Σανταντέρ ήταν πρόστιμο 300.000 πεσέτες στον καθέναν για διατάραξη της δημόσιας τάξης. Τελικά το πρόστιμο έπεσε στις 100.000 σε μια εποχή που με 200.000 πεσέτες μπορούσες να αγοράσεις διαμέρισμα. Την ίδια ώρα δέχονταν απειλές για την ζωή τους από την ακροδεξιά και παραστρατιωτική οργάνωση Guerrilleros de Cristo Rey (Warriors of Christ the King), με τον εισαγγελέα να αρχίζει έρευνα για τους δύο ποδοσφαιριστές ζητώντας παράλληλα την φυλάκιση τους για πέντε χρόνια.
Ο θάνατος όμως του Φράνκο το Νοέμβριο του 1975 σταμάτησε την όποια έρευνα των αρχών. «Ευτυχώς για την Ισπανία με τον θάνατο του Φράνκο επανήλθε η δημοκρατία και όλοι ηρέμησαν. Όχι όμως εμείς αφού πέρασαν χρόνια μέχρι να σταματήσουμε να κοιτάμε πίσω από την πλάτη μας αν μας παρακολουθεί κάποιος», θυμάται ο Μανθανέρα. «Ήταν μια αυθόρμητη πράξη για την δημοκρατία, ένας τρόπος για να δείξουμε ότι οι άνθρωποι ήθελαν μια αλλαγή», είχε πει ο ίδιος σε συνέντευξή του στην El País. «Ήταν ένα από τα πιο όμορφα πράγματα που έχω κάνει στη ζωή μου».
Σε μια χώρα που ακόμα και τώρα η αναφορά στον ισπανικό εμφύλιο θεωρείται ταμπού, αυτό που έκαναν οι Αγκίρε και Μανθανέρα ήταν να ανοίξουν τα μάτια μιας χώρας που σαράντα χρόνια ζούσε μια σκληρή δικτατορία. Και αν ο Φράνκο ευθύνεται για τους δεκάδες χιλιάδες που έχασαν τη ζωή τους στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας και από το καθεστώς που ακολούθησε, μια απλή αλλά και παράλληλα παράτολμη κίνηση δύο ποδοσφαιριστών της Σανταντέρ ήταν από αυτές που μπορούν να χαρακτηριστούν ως σύμβολα της δημοκρατίας.
Οι δυο τους αμφισβήτησαν ένα ολόκληρο καθεστώς με μια πράξη τόσο μικρή αλλά και τόσο γενναία, με μεγαλειώδη δόση αξιοπρέπειας. «Σχεδόν κανείς δεν μας στήριξε. Εκείνη την εποχή το καλύτερο ήταν να μην μιλάς», τονίζει ο Μανθανέρα, σε μια χώρα που συνέχιζε ακόμα και μετά το τέλος του Ισπανού δικτάτορα να μιλάει γι αυτό το θέμα. Ίσως επειδή υπάρχουν ακόμα οικογένειες που ψάχνουν τα λείψανα των δικών τους ανθρώπων που χάθηκα τόσο άδικα από το καθεστώς, ενώ μέχρι το 2019 τα λείψανα του ανθρώπου που στοίχειωσε για σχεδόν μισό αιώνα την Ισπανία βρίσκονταν στο Μαυσωλείο των Πεσόντων.
Η ιστορική μνήμη των Ισπανών αρχίζει πλέον και ξυπνάει (καλό είναι να δει κάποιος και το Παράλληλες Μητέρες, το αριστούργημα του Πέδρο Αλμοδόβαρ όπου καταπιάνεται και με τις ενοχές των Ισπανών για τα θύματα των φαλαγγιτών στον εμφύλιο), και τέτοιες πράξεις δεν πρέπει να ξεχαστούν ειδικά σε μια εποχή που οι κληρονόμοι του Φρανκισμού θέλουν να ανοίξουν πληγές που χρειάστηκαν χρόνια να επουλωθούν.
Πηγές: FutboliPolitica, panenka.org
www.bnsports.gr
