Τη μεγαλοσύνη του και την οξύνοιά του λίγοι αντιλήφθηκαν στο πραγματικό τους μέγεθος στην εποχή του. Παρόλα αυτά, περισσότερα από 80 χρόνια μετά την εκδημία του, συνεχίζει να ζει με τα έργα και τις ημέρες του, όπως συμβαίνει άλλωστε με όλες τις ιδιοφυίες, αποτελώντας αναπαλλοτρίωτο κειμήλιο έμπνευσης για τους επίδοξους συναδέλφους του.
Με τους παραπάνω ύμνους και διάφορα άλλα κοσμητικά επίθετα θα χαρακτήριζε κανείς τον Χέρμπερτ Τσάπμαν που μεσουράνησε στον πάγκο της Άρσεναλ τις δεκαετίες 1920-1930
Γεννημένος το 1878 στο Κίβετον Παρκ, μια μικρή πόλη ανάμεσα στο Σέφιλντ και το Γουόρκσοπ, υπό φυσιολογικές συνθήκες θα είχε ακολουθήσει τα πατρικά χνάρια δουλεύοντας στο ανθρακωρυχείο, καθώς σπούδασε μηχανικός ορυχείων. Ωστόσο, εκείνος είχε έρωτα αγιάτρευτο για την μπάλα. Η σπίθα της θέλησης στα κατάβαθα του έγινε η δάδα η οποία θα του φώτιζε τη στράτα, ενώ αυτός ξαμολήθηκε στο κυνήγι του ονείρου του.
Εντούτοις, σε καμία περίπτωση ως παίκτης δεν ξεχώρισε. Αγωνίστηκε ως επί το πλείστον σε άσημες επαγγελματικές ομάδες, αλλά και σε συλλόγους ερασιτεχνικών κατηγοριών. Στάλιμπριτζ, Ροτσντέιλ, Γκρίμσμπι, Σουίντον, Σέπεϊ Γιουνάιτεντ, Γουόρκσοπ, Νορθάμπτον Τάουν, Νοτς Κάουντι και στην κορύφωση της ποδοσφαιρικής του σταδιοδρομίας, στην Τότεναμ συνθέτουν το παζλ. 
Προπονητής από… σπόντα
Προτού συμπληρώσει τα 30, κρεμάει τα παπούτσια του για να δοκιμάσει μια νέα πρόκληση. Όπως γράφει ο Τζόναθαν Γουίλσον στο εξαιρετικό βιβλίο «Αντιστρέφοντας την Πυραμίδα»:
«Η καριέρα του ως μάνατζερ δεν ξεκίνησε με κάποιον εντυπωσιακό τρόπο. Βρισκόταν στο μπάνιο, στα αποδυτήρια, ύστερα από ένα φιλικό που έπαιξε με τους αναπληρωματικούς της Τότεναμ, την άνοιξη του 1907, όταν ο συμπαίκτης του Γουόλτερ Μπουλ, του είπε ότι τον είχαν πλησιάσει από την ομάδα τού Νορθάμπτον και του πρότειναν να αναλάβει παίκτης-προπονητής. Ο Μπουλ, όμως, είπε στον Τσάπμαν ότι ήθελε να συνεχίσει ως ποδοσφαιριστής και ο Τσάπμαν τού απάντησε ότι εκείνον θα τον ενδιέφερε η πρόταση της Νορθάμπτον. Ο Μπουλ τον σύστησε σε αυτούς και αφού οι άνθρωποι της Νορθάμπτον δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν τις υπηρεσίες του Σαμ Άσγουορθ, πρώην χαφ μπακ των Στόουκ και Μάντσεστερ Σίτι, προσέλαβαν τον Τσάπμαν». Τα αποτελέσματα ξεπέρασαν κάθε προσδοκία. Η Νορθάμπτον πανηγύρισε το πρωτάθλημα, το 1908 με μια επίθεση που πετούσε… φωτιές (90 γκολ).
Εξαργυρώνοντας το σπουδαίο έργο του, ο Τσάπμαν το 1912 μετακόμισε στη Λιντς που οι καμπάνες χτυπούσαν δυσοίωνα. Τότε, βρισκόταν στον πάτο της βαθμολογίας της δεύτερης κατηγορίας. Όμως, σαν να κρατούσε μαγικό ραβδάκι, ο Άγγλος τεχνικός σε δύο χρόνια μεταμόρφωσε την εικόνα της, με συνέπεια να αναρριχηθεί στις πρώτες θέσεις.
Δυστυχώς, η αισιοδοξία και η άφθονη ηλιοφάνεια, οι οποίες κυριαρχούσαν, στέρεψαν απότομα. Ο πόλεμος τράβηξε χειρόφρενο στην πορεία της και ταυτόχρονα μετατράπηκε σε προπομπό δυσάρεστων μαντάτων…
Μετά το πέρας των εχθροπραξιών, «Τα Παγώνια» κατηγορήθηκαν πως είχαν πραγματοποιήσει παράνομες πληρωμές σε ποδοσφαιριστές άλλων ομάδων. Ο Τσάπμαν δεν δέχθηκε να δώσει για έλεγχο τα βιβλία του κλαμπ, με συνέπεια η Λιντς να αποβληθεί από το πρωτάθλημα και ο Άγγλος προπονητής να αποβληθεί ισοβίως από το ποδόσφαιρο τον Οκτώβριο του 1919.
Δύο χρόνια αργότερα, τον προσέγγισε η Χάντερσφιλντ, επιδιώκοντας αναλάβει χρέη βοηθού προπονητή. Ο Τσάπμαν, ο οποίος επιθυμούσε διακαώς να επιστρέψει στο άθλημα, άσκησε έφεση κατά της καταδικαστικής απόφασης.
Τελικά, δικαιώθηκε και ύστερα από ένα μήνα που ο ‘Αμπροουζ Λάνγκλεϊ παραιτήθηκε, ο Τσάπμαν παρέλαβε ολοκληρωτικά την μπαγκέτα του κουμανταδόρου.
Στην ξέφρενη κούρσα προς τον τίτλο ουδείς κατόρθωσε να βάλει χαλινάρι. Με ριζοσπαστικές αλλαγές στο τακτικό κομμάτι και άριστη καθοδήγηση, τα «τεριέ» σήκωσαν στον ουρανό το Κύπελλο Αγγλίας το 1922. Το αίσθημα διονυσιακής ευφορίας δεν σταμάτησε να πλημμυρίζει τις τάξεις του συλλόγου, καθώς η Χάντερσφιλντ αναδείχθηκε πρωταθλήτρια στην Α’ Κατηγορία (σημερινή Premier League) το 1924, επιτυχία που επανέλαβε ένα χρόνο μετά!
Η «επανάσταση» του «WM»
Ο κανόνας του οφσάιντ παρέμενε αμετάβλητος από το 1866 και βάσει αυτού έπρεπε για να είναι ένας επιθετικός σε κανονική θέση, να υπάρχουν ανάμεσα στον επιθετικό και στην αντίπαλη εστία τρεις ποδοσφαιριστές της άλλης ομάδας (συνήθως ο τερματοφύλακας και δύο αμυντικοί).
Η σκωτσέζικη ομοσπονδία ήταν η πρώτη που υιοθέτησε την αλλαγή στο οφσάιντ με την ύπαρξη δύο αντί τριών ποδοσφαιριστών ανάμεσα στον επιθετικό και την εστία. Την εποχή που η 'Αρσεναλ κέρδισε το Κύπελλο Αγγλίας του 1930, το νέο αγωνιστικό σύστημα είχε λάβει οριστική μορφή.
Πλέον, οι επιθετικοί είχαν περισσότερο χώρο για να κινηθούν, έτσι το παιχνίδι απλώθηκε περισσότερο και οι κοντινές πάσες σταδιακά παραχωρούσαν τη θέση τους στις μακρινές μεταβιβάσεις.
Ο Τσάπμαν ένιωθε ότι είχε έρθει το πλήρωμα του χρόνου, έστω και αν γνώριζε πως εκεί που θα πήγαινε δεν θα βασίλευε η μπουνάτσα, μα η φουρτούνα. Η αποστολή του έμοιαζε πολύ δύσκολη. Σαν να κατευθυνόταν με το πλοίο πλησίστιος πάνω σε παγόβουνο μέσα σε κρατήρα ηφαιστείου.
Προορισμός του η παραπαίουσα Άρσεναλ, η οποία το 1925 πάσχιζε να μείνει στην κατηγορία και είχε βάλει αγγελία για να βρει προπονητή! Ο tempora ο mores!
Το τελεσίγραφο του Τσάπμαν; Ξεκάθαρο, αφού δεσμεύτηκε πως θα παρέλθει πενταετία, προκειμένου οι «κανονιέρηδες» να κερδίσουν κάποιο τρόπαιο. Το μαεστρικό μοίρασμα των ρόλων, η ανανέωση των κυττάρων του έμψυχου δυναμικού με σημαντικές πινελιές ποιότητας και η καθιέρωση του 2-3-5 έμελλε να εκπληρώσουν την αρχική υπόσχεση. Ακριβώς πέντε χρόνια μετά τον ερχομό του αναμορφωτή του κλαμπ, οι Λονδρέζοι πανηγύριζαν το Κύπελλο Αγγλίας το 1930. Όσο για το σύστημα που γέννησε την επιτυχία; Ο Τζόναθαν Γουίλσον εξηγεί στο βιβλίο του:
«Οι οπισθοφύλακες μάρκαραν τους ακραίους επιθετικούς και οι ακραίοι μέσοι τους επιθετικούς των αντιπάλων που έπαιζαν μέσα δεξιά και μέσα αριστερά, ο σέντερ χαφ είχε γίνει σέντερ μπακ και έπαιζε πάνω στον αντίπαλο σέντερ φορ, και οι δύο μέσα επιθετικοί οπισθοχωρούσαν λίγο, έτσι που το 2-3-5 γινόταν 3-2-2-3».Το περίφημο «WM» αποτέλεσε τον χαρτοκόπτη που έκοψε τις σελίδες και βοήθησε να ξεδιπλωθεί το νικηφόρο αφήγημα…
Ο Μπέρναρντ Τζόι, που εντάχθηκε στην Άρσεναλ το 1935, έγραψε επιχειρώντας να αποκωδικοποιήσει τον εν λόγω σχηματισμό: «Το μυστικό του συγκεκριμένου συστήματος δεν ήταν η επίθεση, αλλά η αντεπίθεση… Είχαμε σχεδιάσει την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του κάθε ποδοσφαιριστή, έτσι που είχαμε έναν επιπλέον ποδοσφαιριστή κάθε στιγμή στη μεγάλη περιοχή, είτε στη δική μας, είτε σε αυτή των αντιπάλων. Ούτε ο έλεγχος του παιχνιδιού στη μεσαία γραμμή, ούτε ο αποκλεισμός της μεγάλης περιοχής των αντιπάλων ήταν ο σκοπός του παιχνιδιού…
Δίναμε σκόπιμα χώρο στους αντιπάλους μας, αφήνοντάς τους να φτάνουν μέχρι τη μεγάλη περιοχή και τότε φεύγαμε στην αντεπίθεση με βαθιές μπαλιές στους πλάγιους επιθετικούς μας».
Η μαγιά των παικτών είχε «δέσει», και η τεχνογνωσία στην άκρη του πάγκου συγκροτούσαν τα εχέγγυα νικών. Τόσες πολλές ήταν που έφταναν για να φορέσει δις το στέμμα της πρωταθλήτριας εντός των τειχών (1931, 1933).
Παράλληλα, ο οξυδερκής Τσάπμαν ήταν ο πρώτος, ο οποίος, όπως αναφέρει το «Αντιστρέφοντας την Πυραμίδα», «μετά το τέλος της προπόνησης, συγκέντρωνε τους παίκτες μπροστά από ένα μαγνητικό πίνακα και ανέλυε την τακτική για το επικείμενο ματς, ενώ παράλληλα έκανε τις παρατηρήσεις του για το τελευταίο παιχνίδι που είχε παίξει η ομάδα του.
[…] Στην Άρσεναλ καθιέρωσε τέτοιες συζητήσεις ως μέρος του εβδομαδιαίου προγράμματος. ‘’Γκρεμίζοντας τις παλιές συνήθειες’’, εξηγούσε ένα άρθρο στην εφημερίδα Daily Mail ‘’ήταν ο πρώτος μάνατζερ που με τη μεθοδικότητά του οργάνωνε τον τρόπο επικράτησης της ομάδας του σε κάθε παιχνίδι’’».
To 1932, μετά από δική του εισήγηση, τοποθετήθηκαν προβολείς στο «Χάιμπουρι», ώστε να διεξάγονται αγώνες το βράδυ. Επίσης, μεταξύ άλλων, εισηγήθηκε την αλλαγή της εμφάνισης των «κανονιέρηδων» με άσπρα μανίκια από κατακόκκινη που ήταν τα προηγούμενα χρόνια και την αναγραφή του αριθμού στις φανέλες των παικτών.
Ανάγκασε τους παίκτες του να χειροκροτούν τους θεατές σε όλες τις πλευρές του γηπέδου δείχνοντας την ευγνωμοσύνη τους προς αυτούς. Πρότεινε την τοποθέτηση επόπτη γραμμής στο τέρμα(!) και δύο διαιτητές στα ματς.
Την 1 Ιανουαρίου 1934 ένα κρυολόγημα που άρπαξε ο Τσάπμαν και εξελίχθηκε σε πνευμονία τού στέρησε τη ζωή. Άφησε την τελευταία του πνοή στις 6 Ιανουαρίου λίγο πριν κλείσει τα 56 τουχρόνια, όμως οι ιδέες του θα παραμείνουν ολοζώντανες εις το διηνεκές. Ένα άγαλμά του κοσμεί το «Έμιρεϊτς». Οι πιστοί της μπάλας τού υποκλίνονται!
Παναγιώτης Ιωάννου
www.bnsports.gr
