Σε όποια χρονική περίοδο και αν ανατρέξουμε, σε οποιαδήποτε χώρα του πλανήτη θα συναντήσουμε ρατσιστικά φαινόμενα. Στο ποδόσφαιρο όμως, θα λέγαμε πως ο λαός της Ισπανίας διεκδικεί την πρώτη θέση με διαφορά. Από την La Liga μέχρι και την εθνική ομάδα, παίκτες έχουν βρεθεί στο επίκεντρο ρατσιστικών επιθέσεων, άσχετα από το ταλέντο τους. Λαμίν Γιαμάλ και Νίκο Γουίλιαμς έχουν συγκεντρώσει όλα τα φώτα πάνω τους, όχι απλά για τις ικανότητές τους, αλλά και για το χρώμα του δέρματός τους. Μήπως όμως, αυτό το δίδυμο πρέπει να αποτελέσει το... αντίδοτο στη μάχη κατά του ρατσισμού;
Είναι δύσκολο να εντοπίσουμε την ρίζα του ρατσιστικού προβλήματος που δεσπόζει στα ισπανικά γήπεδα. Ίσως να υπήρχε πάντα. Το μόνο σίγουρο είναι πως έγχρωμοι παίκτες έχουν βρεθεί ουκ ολίγες φορές στο στόχαστρο βάρβαρων επιθέσεων, ακόμη και αν κατάγονται από την Ισπανία.
Αρκεί να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω και θα συναντήσουμε αμέτρητες τέτοιες περιπτώσεις, με την έλλειψη προστασίας των εν λόγω παικτών να αποτελεί ανησυχητικό σημείο αναφοράς.
Μια ίσως, άγνωστη περίπτωση για πολλούς είναι εκείνη του Ραμάλιο. Γεννήθηκε στο Μπιλμπάο από Ισπανίδα μητέρα και Ανγκολέζο πατέρα το 1993. Ήταν ο πρώτος μαύρος παίκτης στην ιστορία της Αθλέτικ Μπιλμπάο, όταν ο Μαρσέλο Μπιέλσα του έδωσε την ευκαιρία να κάνει το ντεμπούτο του στα 18.
Υπήρξε αρχηγός όταν η Κ17 της Ισπανίας έφτασε στον τελικό του ευρωπαϊκού κυπέλλου το 2010, ενώ αγωνίστηκε στην Κ19, η οποία κατέκτησε τα EURO 2011 και 2012. Ο ίδιος θυμάται πως 15 χρόνια πριν δεν υπήρχαν πολλοί έγχρωμοι παίκτες στην εθνική Ισπανίας, επομένως αμέσως ξεχώριζαν.
Συνάντησε οπαδούς με εμφανή έλλειψη παιδείας, οι οποίοι θα προσέβαλαν παίκτες και θα έκαναν ρατσιστικά σχόλια που πήγαζαν από την αντιπαλότητα μεταξύ ομάδων. Θεωρεί όμως, πως, παρόλο που υπάρχουν αδαείς και ρατσιστές άνθρωποι, το ισπανικό ποδόσφαιρο σε γενικές γραμμές δεν είναι ρατσιστικό.
Ίσως, σε αυτό να βοηθάνε οι σύλλογοι και οι ακαδημίες που αγκαλιάζουν τους παίκτες από πολύ μικρή ηλικία, παρέχοντάς τους την προστασία, για την οποία αδιαφορεί η κοινωνία. Αυτό όμως δεν εξαλείφει το πρόβλημα, το οποίο σήμερα, ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο, είναι πιο έντονο από ποτέ.
Για ποια πρόοδο ακριβώς μιλούν ορισμένοι; Τον Μάιο του 2023 ο Βινίσιους Τζούνιορ δέχθηκε ρατσιστική επίθεση από οπαδούς της Βαλένθια, με τον Βραζιλιάνο να λέει χαρακτηριστικά πως «Η La Liga ανήκει σε ρατσιστές». Αργότερα, ο Χαβιέρ Τέμπας, πρόεδρος της La Liga ζήτησε δημόσια συγγνώμη, μετά την παγκόσμια υποστήριξη που δέχθηκε ο Βινίσιους.
Κι όμως, ακόμη δεν έχουν παρθεί ουσιαστικά μέτρα για την αντιμετώπιση αυτής της μάστιγας στο ισπανικό ποδόσφαιρο. Ο Βραζιλιάνος διεθνής βρέθηκε εκ νέου στο επίκεντρο ρατσιστικών επιθέσεων τον Οκτώβρη, ενώ τον Απρίλιο της περασμένης σεζόν ο Νίκο Γουίλιαμς στοχοποιήθηκε με... ήχους μαϊμούς.
Στην εποχή του Φράνκο, υπήρχαν λιγοστοί μαύροι παίκτες. Η εμφάνισή τους άρχισε να γίνεται συχνότερη μετά το 1990, όμως εξαιτίας των ultras η βία ήταν ακόμη ανεξέλεγκτη. Το 1992 οπαδοί της Ρεάλ Μαδρίτης φώναζαν «Κου Κλουξ Κλαν» προς το μέρος του τερματοφύλακα της Ράγιο Βαγιεκάνο, Γουίλφρεντ Αγκμποναβμπέρε.
Το 1997 το αριστερό μπακ της Ρεάλ Μαδρίτης, Ρομπέρτο Κάρλος, ήταν αποδέκτης μαϊμουδίστικων ήχων στο «Καμπ Νου». Και φυσικά, δεν σταματάμε εδώ. Το 2004, οι Άγγλοι Άσλει Κόουλ, Τζερμέιν Τζένας και Σον Ράιτ-Φίλιπς έγιναν μάρτυρες μιμήσεων μαϊμούδων από Ισπανούς οπαδούς κατά τη διάρκεια ενός φιλικού στα «Σαντιάγκο Μπερναμπέου». To 1995, o έφηβος τότε Νοτιοαμερικανός μέσος, Κουίντον Φόρτσουν, υπέστη ρατσιστική κακοποίηση από συμπαίκτη του όταν βρέθηκε στην Ρεάλ Μαγιόρκα ως δανεικός από την Ατέτικο Μαδρίτης.
Και για να είμαστε σαφείς, δεν υπονοούμε πως δεν υπάρχει ρατσισμός στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά γήπεδα. Στην Αγγλία για παράδειγμα, οι οπαδοί δεν είναι καλύτεροι ή πιο έξυπνοι, απλώς το πρόβλημα εκεί εμφανίστηκε νωρίτερα, επομένως αναζητήθηκαν και οι αντίστοιχες λύσεις.
Σημείο καμπής φαίνεται να αποτέλεσε το περιστατικό του Ετό. Σε πολλά γήπεδα της Ισπανίας άκουγε μιμήσεις μαϊμούδων, με τους οπαδούς να απευθύνονται προς αυτόν. Το 2006, όμως όταν η Μπαρτσελόνα αντιμετώπιζε τη Ρεάλ Σαραγόσα, δεν άντεξε και έκανε να αποχωρήσει από το γήπεδο, όμως τον έπεισαν τελικά να μείνει και να συνεχίσει.
Μετά από αυτό το ντροπιαστικό συμβάν, αλλά και τη διεθνή καταγραυγή που ξέσπασε, η σοσιαλιστική κυβέρνηση της Ισπανίας ψήφισε νέα νομοθεσία, η πρώτη μάλιστα με σκοπό την καταπολέμηση του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας στο ισπανικό ποδόσφαιρο, περιλαμβάνοντας τιμωρίες όπως το μερικό κλείσιμο των γηπέδων και βαριά πρόστιμα για τους συλλόγους.
Φάνηκε να γίνεται ένα βήμα μπροστά, όμως ο νόμος δεν εφαρμόστηκε ποτέ με πλήρη αυστηρότητα, με αποτέλεσμα τα επεισόδια να συνεχίζονται. Οι πολιτικές παρατάξεις πολλές φορές έρχονται να ρίξουν... λάδι στη φωτιά, με την ακροδεξιά να κάνει λόγο για απαγόρευση της εισόδου μεταναστών στην χώρα. Το χειρότερο, όμως είναι όταν χρησιμοποιούν το ποδόσφαιρο για να πετύχουν αυτή την επαίσχυντη δημαγωγία.
Η ισπανική κυβέρνηση, η La Liga και η Ισπανική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία ισχυρίζονται πως κάνουν τα πάντα για την εξάλειψη του προβλήματος, αλλά είναι δύσκολο να διατηρήσουν τον έλεγχο μεμονωμένων περιστατικών. Όταν ο Ινιάκι Γουίλιαμς στοχοποίηθηκε στο γήπεδο της Εσπανιόλ τον Ιανουάριο του 2020, τα άτομα αναγνωρίστηκαν και δέχθηκαν κατηγορίες, όμως η υπόθεση παραμένει άλυτη.
Μετά την επίθεση στον αδερφό του, Νίκο, τον Απρίλιο, η Ατλέτικο Μαδρίτης δέχθηκε ως τιμωρία να πραγματοποιηθούν δύο αγώνες της κεκλεισμένων των θυρών, όμως άσκησε έφεση την οποία κέρδισε. Η Ισπανική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία έσπευσε να δηλώσει πως ο σύλλογος δεν θα μπορούσε να ανατρέψει ένα «μεμονωμένο περιστατικό», κάτι που αναστάτωσε αρκετούς, οι οποίοι εξακολουθούν να αισθάνονται πως πρέπει να γίνουν πολλά περισσότερα.
Νωρίς τον Ιούνιο έλαβε χώρα η πρώτη καταδίκη για ρατσισμό σε ισπανικό γήπεδο, όταν τρεις οπαδοί της Βαλένθια κρίθηκαν ένοχοι για όσα έγιναν με τον Βινίσιους Τζούνιορ στο περιστατικό του Μαΐου 2023. Τους επιβλήθηκαν ποινές φυλάκισης οκτώ μηνών με αναστολή, εφόσον σύμφωνησαν ομόφωνα οι Ισπανοί εισαγγελείς, η La Liga, η Ισπανική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία, η Ρεάλ Μαδρίτης, η νομική ομάδα του Βραζιλιάνου και οι συνήγοροι υπεράσπισης. Και όμως, ουσιαστική αλλαγή δεν έχει επιβληθεί.
Είναι απαράδεκτο σε μια χώρα η οποία πλέον διέπεται από μεγάλη πολιτιστική πολυμορφία, το πρόβλημα να οξύνεται ολοένα και περισσότερο. Ίσως, να υπάρχουν «αντίδοτα» σε αυτή την αρρώστια. Τα ονόματά τους Λαμίν Γιαμάλ και Νίκο Γουίλιαμς.
Αποτελούν ευχή και ταυτόχρονα λαμπρό παράδειγμα. Το γεγονός ότι ο δεύτερος έχει ήδη δεχθεί επίθεση καθιστά το μήνυμα ενάντια στον ρατσισμό ακόμη πιο ηχηρό. Καταρχάς, και οι δύο έχουν γεννηθεί στην Ισπανία και έχουν κάθε δικαίωμα να την αντιπροσωπεύουν. Αυτό από μόνο του είναι παρήγορο και ενθαρρυντικό για τα παιδιά μεταναστών, την δεύτερη γενιά.
Οι δύο νεαροί παίκτες έχουν γίνει το πρόσωπο της ισπανικής εθνικής ομάδας στο EURO 2024, ενώ οι Ισπανοί φίλαθλοι φαίνεται να τους λατρεύουν, όταν δεν υπάρχει η... διασυλλογική αντιπαλότητα. Οι εμφανίσεις τους «γιορτάζονται» και καταχειροκροτούνται στα εθνικά μέσα ενημέρωσης, κάτι το οποίο δεν συνέβαινε απαραίτητα στο παρελθόν.
Εννοείται πως ακόμη υπάρχουν ρατσιστές και άνθρωποι ακραίου λόγου και έκφρασης και πάντα θα υπάρχουν. Για παράδειγμα, o Δεξιός προβοκάτορας, Αλμπέρτο Καλίου, έκανε repost στο Twitter το εξώφυλλο της Marca, που απεικόνιζε τους Γιαμάλ και Γουίλιαμς με τίτλο « Δύο Ferraris κόντρα στην Ιταλία», σχολιάζοντας πως η φανέλα της Εθνικής Ισπανίας θα πρέπει να φοριέται μόνο από Ισπανούς.
Apaga la radio ignorante?
— Nicolas Williams (@willliamsssnico) June 21, 2024
Ο Γουίλιαμς απάντησε αναλόγως, κάτι το οποίο ίσως θα έπρεπε να γίνεται πιο συχνά. Χάρη στην εικόνα που προσπαθούν να χτίσουν οι ατζέντηδες στους πελάτες τους, τις περισσότερες φορές ελέγχουν τον τρόπο που επικοινωνούν στα social media. Υπάρχουν όμως, ανώτεροι σκοποί για τους οποίους οφείλουν όλοι να απαντούν, πόσο μάλλον όσοι είναι αποδέκτες αυτής της βαρβαρότητας.
Το δίδυμο Γιαμάλ – Γουίλιαμς έχει φέρει νέο αέρα στην ισπανική ομάδα. Οι δύο έχουν δημιουργήσει έναν ισχυρό δεσμό, αποκαλώντας ο ένας τον άλλον «αδερφό» του, μια ένωση που τους κάνει ακόμη πιο δυνατούς σε αυτή τη μάχη.
¿??✂️? ¡¡Estos dos "????" se juegan hasta el sitio donde sentarse!!@willliamsssnico y Lamine Yamal nos cuentan quién es "padre" de quién, sus juegos, bailes...
— Selección Española Masculina de Fútbol (@SEFutbol) July 2, 2024
? ¡¡Vaya dos cracks se han ido a juntar en la @SEFutbol!!https://t.co/07axI2Bsyf#VamosEspaña | #EURO2024 pic.twitter.com/FmFlZTfbWL
Νιώθουν άνεση παίζοντας για την Ισπανία. Αντιπροσωπεύουν διαφορετικές αξίες από όλους εκείνους που στερεοτυπικά συνδέονται με το αφρικανικό ποδόσφαιρο, όπως ο σκληρός αμυντικός ή ο εξαιρετικά γρήγορος μέσος. Είναι εκφραστικοί και δημιουργικοί παίκτες και αυτό είναι το μυστικό της επιτυχίας τους. Είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά δεύτερης γενιάς να έχουν αυτούς τους δύο αθλητές σαν παράδειγμα.
Από τον Ντονάτο, τον πρώτο έγχρωμο ποδοσφαιριστή που αγωνίστηκε με τα χρώματα της «Φούρια Ρόχα» το 1994, έως τους πιο πρόσφατους Τιάγκο Αλκάνταρα, Ροδρίγκο Μορένο, Αντάμα Τραορέ, Άνσου Φάτι και Αλεχάντρο Μπαλντέ, το ισπανικό ποδόσφαιρο έχει βγάλει μια φουρνιά ταλαντούχων παικτών που δεν περιορίστηκαν στο μίσος που δέχθηκαν για το χρώμα του δέρματός τους. Αντιθέτως, πάταξαν τον ρατσισμό και την στερεοτυπία, απολαμβάνοντας αυτό που αγαπούν.
Τώρα είναι η σειρά των Λαμίν Γιαμάλ και Νίκο Γουίλιαμς να πάρουν τα ηνία, ακόμη και αν δεν μπει ένα οριστικό τέλος μέσα από τις δικές τους προσπάθειες. Η νέα γενιά μπορεί να καταφέρει να φέρει την αλλαγή. Οι δύο νεαροί παίκτες αποτελούν ίσως το φωτεινότερο παράδειγμα αυτής της ελπίδας, έχοντας ακόμη πολλά χρόνια μπροστά τους για την επίτευξη ενός καλύτερου αύριο.
Σουζάννα Μποντίνη
