Τη μέρα που γεννήθηκε ο πατέρας του διάβαζε Πλάτωνα και τον «βάπτισε» Σωκράτη. Ο Σόκρατες «έχτισε» έναν μύθο. Με το στυλ του μεγαλούργησε στα γήπεδα της Βραζιλίας, ίδρυσε τη «Ντεμοκράτσια Κορινθιάνα» και έφτασε μία ανάσα από τον… Παναθηναϊκο, με την μεταγραφή του να χαλάει λόγω ενός γραφειοκρατικού κωλύματος.
Μια ζωή «στα άκρα»
Ο Σόκρατες Μπραζιλέιρο Σαμπάιο ντε Σόουζα ντε Ολιβέιρα ή απλώς Σόκρατες γεννήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 1954 στη πόλη Παρά της Βραζιλίας, αλλά μεγάλωσε στη Ριμπεϊράο. Σύμφωνα με τον θρύλο της εποχής, το αρχαιοελληνικό όνομα που του αποδόθηκε, εξηγείται από το γεγονός πως την ημέρα της γέννησης του μικρού, ο πατέρας του μελετούσε την «Πολιτεία» του Πλάτωνα. Λίγοι πιθανώς γνωρίζουν πως δύο ακόμη από τα αδέρφια του Σόκρατες έχουν λάβει επίσης ονόματα αρχαιοελληνικής εμπνεύσεως. Σωσθένης και Σοφοκλής. Ο ίδιος δεν υπήρξε ποτέ μία τυπική περίπτωση αθλητή. Επέλεξε συνειδητά να διαφοροποιηθεί από το πρότυπο του σωστού επαγγελματία και χαρακτήρισε τον εαυτό του ως υπόδειγμα «αντί – αθλητή». Ο Σόκρατες διέθετε σπάνια τεχνικά χαρίσματα. Δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί πως «μιλούσε» στη μπάλα και το πανίσχυρο δεξί του πόδι προσέφερε συνεχώς στιγμιότυπα από ανεπανάληπτες, βιρτουόζικες και αλήτικες εκτελέσεις.
Ο Σόκρατες έζησε έναν σύντομο αλλά «τρικυμιώδη» βίο μέσα στον οποίο τα έζησε όλα. Κάπνιζε αρειμανίως. Έπινε πολύ και κυνηγούσε γυναίκες. Τα πάθη του ποτέ δεν τα έκρυψε και εν τέλει αυτά τον νίκησαν πρόωρα, σε ηλικία μόλις 57 ετών.
Καθοδήγησε ως αρχηγός την Βραζιλία στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1982 (Ισπανία). Μία από τις πιο «γεμάτες» ομάδες όλων των εποχών, με Ζίκο, Φαλκάο και Καρέκα που όμως δεν στάθηκε δυνατό να κατακτήσει το τρόπαιο. Σε στιγμιότυπα της εποχής, ο ίδιος πρωταγωνιστεί σε ένα από τα ομορφότερα τέρματα που έχουν σημειωθεί ποτέ σε ποδοσφαιρική διοργάνωση (στο παιχνίδι απέναντι στη μετέπειτα πρωταθλήτρια Ιταλία).
Πέραν των αγωνιστικών του προσόντων, ο Σόκρατες αποτέλεσε ένα βαθύτατα πολιτικό ον με πλούσια δράση για τα δεδομένα της εποχής, σε μία χώρα η οποία διευθύνονταν από το δικτατορικό καθεστώς του στρατηγού Ζοάο Φιγκερέιδο. Αν και στην αρχή υποστήριζε το καθεστώς, σταδιακά μεταστράφηκε στον δημοφιλέστερο και συνεπέστερο πολέμιό του.
Στο Σάο Πάολο έφτιαξε μία ποδοσφαιρική πολιτική κοινότητα
Η μετακίνησή του στο Σάο Πάολο για λογαριασμό της Κορίνθιανς το 1978 επέδρασε καθοριστικά στην προσωπικότητά του. Οι συναναστροφές του με επιφανείς ανθρώπους, λόγιους και πολιτικούς της εποχής εντάθηκαν και ο Σόκρατες έδειξε ενδιαφέρον για τις ανισότητες που μάστιζαν τη χώρα. Καθρέφτης αυτών, η κατάσταση που επικρατούσε στην Κορίνθιανς, η οποία στελεχωνόταν από ένα «κράμα» παικτών που προέρχονταν από τα κατώτατα κοινωνικά στρώματα, δίχως οικονομική άνεση και με ανύπαρκτο επίπεδο μόρφωσης. Παρακινούσε τους συμπαίκτες του να μάθουν να διαβάζουν και να ενημερώνονται και όπως μεταφέρουν πηγές της εποχής, πάντοτε άφηνε εφημερίδες στο ξενοδοχείο όπου κατέλυε η ομάδα, δίχως όμως κάποιος να τις διαβάζει, όπως είχε εξομολογηθεί με μεγάλη του απογοήτευση.
Είναι γνωστή η συμμετοχή του στην ίδρυση της «Ντεμοκράτσια Κορινθιάνα» το πιο ριζοσπαστικό κίνημα ποδοσφαιριστών στην ιστορία. Για να συνειδητοποιήσουμε σε τι ακριβώς πρωτοστάτησε, το εν λόγω κίνημα καθιέρωσε την ισότητα της ψήφου για την ανάληψη αποφάσεων που αφορούσαν την καθημερινότητα του συλλόγου. Έτσι λοιπόν πρόεδρος και καθαρίστρια διέθεταν ψήφο (ίσης βαρύτητας) σε ό,τι αφορούσε τη λήψη αποφάσεων για την ομάδα. Η εποχή της «Ντεμοκράτσια Κορινθιάνα» έφερε τίτλους, έπειτα από πολλά χρόνια «ξηρασίας» για την ομάδα. Και με αυτό τον τρόπο, ο Σόκρατες απέκτησε τεράστιο πολιτικό αποτύπωμα και είχε πλέον αναδειχθεί στον απόλυτο αντιπολιτευτικό πόλο της δικτατορίας.
Η αγωνιστική του εικόνα και η παρουσία του στο Μουντιάλ του 1982 είχε στο μεταξύ φέρει πλήθος προτάσεων στην Κορίνθιανς για την αγορά των δικαιωμάτων του (κυρίως από τις αγορές της Ισπανίας και της Ιταλίας, που για την εποχή θεωρούνταν οι σπουδαιότερες). Το 1984 ο Σόκρατες πήρε την απόφαση να αφήσει τη πατρίδα του και να μεταγραφεί στη Φιορεντίνα, με την οποία πραγματοποίησε μία μέτρια σεζόν.
Το ταξίδι του Σόκρατες στην Αθήνα και οι πληρωμένες διακοπές στην Κρήτη ως μεταγραφικό μπόνους!
Μία πτυχή που είναι λιγότερο γνωστή, αφορά την συμφωνία του ποδοσφαιριστή με τον Γιώργο Βαρδινογιάννη το καλοκαίρι του 1985 για την μετακίνηση του παίκτη στον Παναθηναϊκό. Οι «πράσινοι» έστρωσαν στα πόδια του «χαλί» εκατομμυρίων, με το συνολικό κόστος της μεταγραφής να αγγίζει τα 170 εκατομμύρια δραχμές, εκ των οποίων τα 126 θα προσφέρονταν στους «βιόλα» και τα 44 στον παίκτη ως αμοιβή.
Την είδηση αποκάλυψε η Αθλητική Ηχώ, όπου με ρεπορτάζ της αποκάλυψε πως ο ποδοσφαιριστής είχε ταξιδέψει από την Ιταλία στην Ελλάδα για να συναντήσει τον ιδιοκτήτη και πρόεδρο του Παναθηναϊκού, Γιώργο Βαρδινογιάννη. Ο Σόκρατες αποδέχτηκε την προσφορά του Παναθηναϊκού και μάλιστα ο Βαρδινογιάννης τον έστειλε διακοπές στην Κρήτη, σε μία κίνηση επισφράγιση της συμφωνίας. Η μεταγραφή όμως «χάλασε» έπειτα από ένα γραφειοκρατικό κώλυμα. Γιατί έως τότε οι ομάδες, επιτρέπονταν να διαθέτουν στο ρόστερ τους έως δύο ξένους ποδοσφαιριστές. Η ελληνοποίηση του Χουάν Ραμόν Ρότσα που συνέβη στις 9 Ιουλίου, επέτρεπε στο «τριφύλλι» να προσθέσει έναν ακόμη παίκτη, αλλά η διαδικασία «πάγωσε» για έναν χρόνο και έτσι ο Σόκρατες δεν κατάφερε ποτέ να αγωνιστεί με τη πράσινη φανέλα.
Ο περίγυρος της εποχής εξηγεί πως αυτό συνέβη γιατί οι υπόλοιπες ελληνικές ομάδες αντέδρασαν εξαιτίας του μεταγραφικού παροξυσμού του Παναθηναϊκού, που το ίδιο καλοκαίρι είχε υπογράψει τους Νίκο Σαργκάνη, Νίκο Βαμβακούλα, Νίκο Πατσιαβούρα, Βαγγέλη Βλάχο και Χρήστο Δημόπουλο. Οι πηγές της εποχής κάνουν λόγο για σύσταση της ελληνικής κυβέρνησης να μην γίνει άλλη μεταγραφεί, ώστε να μην προκληθεί το κοινό αίσθημα. Έπειτα από αυτή την εξέλιξη, Στον Γιώργο Βαρδινογιάννη αποδίδεται η ακόλουθη φράση – μνημείο. «Δεν χάνει ο Παναθηναϊκός από τον τορπιλισμό της μεταγραφής του Σόκρατες. Χάνει το ελληνικό ποδόσφαιρο και οι φίλαθλοι».
Ο Σόκρατες με τον μύθο που δημιούργησε εντός και εκτός γηπέδων πέρασε στο «πάνθεον» της ποδοσφαιρικής ιστορίας, έχοντας διαδραματίσει ενεργό πολιτικό ρόλο και ενεργώντας αφυπνιστικά για εκατομμύρια συμπολιτών του. Λέγεται πως ο Σόκρατες πήρε μαζί του την «μπαντάνα» του και αποχώρησε το 1984, αφού είχε δει τα αιτήματά του για δημοκρατικές παραχωρήσεις να αποτυγχάνουν πανηγυρικά. Πόσο κοντά βρέθηκε στον Παναθηναϊκό; Ίσως κανείς να μην μπορεί να το απαντήσει με ακρίβεια. Πόσο κρίμα θα είναι όμως, κάποιο γραφειοκρατικό κώλυμα ή κάποια πολιτική παρέμβαση να απέτρεψε την παρουσία του Βραζιλιάνου παικταρά στα ελληνικά γήπεδα…
