Οσασούνα: Ένας σύλλογος που υπέφερε στα χέρια του Φράνκο

Γράφει ο Θοδωρής Βασίλης

Το προηγούμενο Σάββατο (14/1) στο πλαίσιο της 17^ης αγωνιστικής της Primera Division η Οσασούνα υποδέχτηκε στο στάδιο «El Sadar» την Μαγιόρκα. Κατά την διάρκεια του αγώνα μέλη της ασφαλειας αποφάσισαν να αφαιρέσουν την σημαία της Ikurriña (Σημαία της Χώρας των Βάσκων) καθώς και την σημαία της Ναβάρα που ήταν κρεμασμένες στις εξέδρες. Μια κίνηση που προκάλεσε αντιδράσεις αφού επανέφερε - έστω και σε μικρό βαθμό - αναμνήσεις από μια εποχή που στην Ισπανία θέλουν να ξεχάσουν.

Año 2023, no 1976 pic.twitter.com/5w2xGLOP4h

— Jose Luis Foncillas (@jlfoncillas) January 15, 2023

Η Οσασούνα όπως και η ευρύτερη κοινότητα της Ναβάρα έχουν νιώσει στο πετσί τους τον Ισπανικό Εμφύλιο και την δικτατορία του Φράνκο. Η Ναβάρα αποτελεί μια από τις 17 αυτόνομες κοινότητες (περιοχές) της Ισπανίας. Πρωτεύουσα της είναι η Παμπλόνα και οι κάτοικοι ομιλούν ισπανικά και βασκικά. Η Ναβάρα είναι μια από τις ιστορικές συνοικίες των Βάσκων: τα βασκικά της χαρακτηριστικά είναι εμφανή στο βορρά, αλλά ουσιαστικά απουσιάζουν στις νότιες παρυφές. Και αυτή η αντίθεση, επηρέασε όχι μόνο το πολιτικό κομμάτι της περιοχής αλλά και το αθλητικό.

Μέσα σε αυτό το ιδιόμορφο κλίμα στις 24 Οκτωβρίου του 1920 ιδρύθηκε στο Café Kutz στην Παμπλόνα η Οσασούνα. Εκείνη την ημέρα μάλιστα, έδωσαν και τον πρώτο τους αγώνα εναντίον μιας στρατιωτικής ομάδας όπου ήρθαν ισόπαλοι 1-1. Τα μέλη εκείνης της ομάδας ήταν όλων των πολιτικών ιδεολογιών, φιλελεύθεροι, Βάσκοι εθνικιστές, ρεπουμπλικάνοι που μοιράζονταν την αγάπη για την Euskera και τη Vasconia. Το ποδόσφαιρο στην πρωτεύουσα της Ναβάρα, όπως συνέβαινε ιστορικά σε άλλα μέρη, άρχισε να ασκείται από νέους που ανήκαν κυρίως σε αστικές οικογένειες (μερικοί αριστοκράτες). Το πρώτο παιχνίδι παίχτηκε στην Plaza de Toros το 1904, από την ομάδα Foot Ball Iruña. Σε μια συντηρητική πόλη, η Οσασούνα αμέσως έγινε γνωστή και άρχισε να προσελκύει κόσμο. Σε αντίθεση με άλλες ομάδες, ποτέ δεν χρησιμοποίησε τον τίτλο Real που στα ισπανικά σημαίνει βασιλικός και η αρχική της σημαία ήταν κόκκινη. Όταν ξεκίνησε το ισπανικό πρωτάθλημα το 1928, η Οσασούνα σταμάτησε να συμμετέχει σε αυτό για να λάβει μέρος στο αντίστοιχο στην περιοχή των Βάσκων.

Εκείνη την χρονιά ανέλαβε προπονητής ο Νατάλιο Καγιουέλα, και οκτώ χρόνια αργότερα κατάφερε να κερδίσει την άνοδο στην πρώτη κατηγορία, τερματίζοντας παράλληλα στην δεύτερη θέση στο Κύπελλο των Βάσκων, ενώ έφτασε μέχρι και τα ημιτελικά του Κυπέλλου Δημοκρατίας.

Δημοκρατία και στρατιωτική εξέγερση

Το 1932, το ξεχωριστό καταστατικό της Χώρας των Βάσκων απέτυχε να βρει λύση στις διαφωνίες σχετικά με την κεντρική θέση του Καθολικισμού, με αποτέλεσμα να επικρατήσει μια σκηνή πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης που φέρνει στα άκρα τις αριστερές και δεξιές δυνάμεις κατά τη διάρκεια της 2ης Ισπανικής Δημοκρατίας (1931 – 1939). Χιλιάδες ακτήμονες εργάτες εξεγέρθηκαν και κατέλαβαν περιουσίες πλούσιων γαιοκτημόνων τον Οκτώβριο του 1933, αφήνοντας τους τελευταίους ανυπόμονους για εκδίκηση. Και η εκδίκηση αυτή ήρθε μέσω των κληρικών καρλιστών οι οποίοι σε συνεννόηση με τον στρατηγό Μόλα άνοιξαν το δρόμο για την εξέγερση των Ισπανών Εθνικιστών στην Παμπλόνα (18 Ιουλίου 1936). Απόρροια της στρατιωτικής εξέγερσης ακολούθησε μια εκστρατεία τρομοκρατίας στην οπισθοφυλακή εναντίον ανθρώπων που θεωρούνταν προοδευτικοί («κόκκινοι»), ήπιοι ρεπουμπλικάνοι ή ακόμα και αν δεν είχαν καμία πολιτική ιδεολογία. Η τρομοκρατία αυτή επηρέασε ιδιαίτερα τη νότια Ναβάρα κατά μήκος των όχθες του Έβρου ποταμού και βασιζόταν στην ενεργό συνενοχή του κλήρου, ο οποίος υιοθέτησε τον φασιστικό χαιρετισμό και μάλιστα συμμετείχε σε δολοφονικά καθήκοντα. Σχεδόν 3000 νεκροί από δολοφονίες, ενώ άλλοι 305 πέθαναν στις φυλακές από τα βασανιστήρια.

Όλα αυτά όπως ήταν λογικό δεν θα μπορούσαν να μην επηρεάσουν και την Οσασούνα η οποία αποσύρθηκε από την Α' Κατηγορία το 1936. Οι Βάσκοι εθνικιστές κυνηγήθηκαν και σε μικρότερο βαθμό, π.χ. Ο Φορτουνάτο Αγκίρε, Βάσκος εθνικιστής και δήμαρχος της Estella καθώς και συνιδρυτής της Οσασούνα, εκτελέστηκε τον Σεπτέμβριο του 1936. Ακολούθησε ταπείνωση και σιωπή για τους επιζώντες. Η Παμπλόνα έγινε το σημείο εκτόξευσης των ανταρτών κατά της Δημοκρατίας κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βορρά.

Ένα μήνα μετά το πραξικόπημα, το καθεστώς του Φράνκο συνέλαβε και δολοφόνησε τον τότε πρόεδρο του συλλόγου Νατάλιο Καγιουέλα, μαζί με τον αδελφό του Σαντιάγο αλλά και άλλα σημαντικά μέλη της Οσασούνα, ανάμεσά τους ο πρώην παίκτης της ομάδας Φιλομένο Ουρντίροθ, ο ποδηλάτης Κρουζ Αμεστόι, ενώ κάποιοι άλλοι παραμένουν ακόμα και σήμερα αγνοούμενοι (οι σωροί τους δεν έχουν βρεθεί). Τουλάχιστον δέκα παίκτες, υπάλληλοι και μέλη του διοικητικού συμβουλίου δολοφονήθηκαν, φυλακίστηκαν ή διώχθηκαν με άλλο τρόπο. Τα μέλη που επέζησαν στρατολογήθηκαν βίαια για το μέτωπο. Η ισχυρή υποστήριξη της Ναβάρας στους Εθνικιστές αντάρτες είχε ως αποτέλεσμα την τοποθέτηση της ομάδας στην La Liga όταν έγινε δυνατή η επανέναρξη των πρωταθλημάτων, την σεζόν 1939–40, παρότι την σεζόν 1935-36 η Οσασούνα είχε τερματίσει ουραγός. Ως ανταμοιβή για την υποστήριξή της στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο (η Ναβάρα τάχθηκε ως επί το πλείστον στο πλευρό της στρατιωτικής εξέγερσης), ο Φράνκο επέτρεψε στη Ναβάρα να διατηρήσει κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του μια σειρά από προνόμια.

Ιστορική «λήθη» και οι μνήμες που ξυπνάνε

Αναμφίβολα αυτοί οι φόνοι δεν διαπράχθηκαν επειδή ήταν μέλη της Οσασούνα, αλλά εξαιτίας της πολιτικής τους ταυτότητας. Ορισμένοι ανήκαν στο κόμμα του Azaña, Izquierda Republicana. άλλοι ήταν κομμουνιστές, άλλοι σοσιαλιστές και άλλοι Βάσκοι εθνικιστές. Την ίδια ώρα ο Φράνκο ουσιαστικά είχε διαγράψει από τα βιβλία της ιστορίας την προέλευση της Οσασούνα. Η βία και η καταστολή του καθεστώτος επέβαλαν την ολική σιωπή ακόμα και στους ίδιους τους κατοίκους της Παμπλόνα.

Από το 2000 και μετά, όμως, στην ισπανική κοινωνία το θέμα των αγνοούμενων άρχισε να καταλαμβάνει περίοπτη θέση στον δημόσιο διάλογο, διαπερνώντας το όποιο πολιτικό, νομικό, ιστοριογραφικό, κοινωνικό και πολιτιστικό πεδίο. Στην Παμπλόνα δημιουργήθηκε ο οργανισμός Osasuna Memoria όπου οι οπαδοί και η κοινή γνώμη μπόρεσαν να μάθουν την πραγματική ιστορία πίσω από την προέλευση του συλλόγου. Πραγματικότητα που μέχρι τότε παρέμενε κρυφή. Έγιναν δύο δημοφιλή αφιερώματα, δύο θεσμικά (Κυβέρνηση της Ναβάρας), εκδόθηκαν βιβλία ενώ το έργο παρουσιάστηκε στη Γερουσία της Ισπανίας.

Το σημερινό διοικητικό συμβούλιο του συλλόγου δεν έχει ακόμη αποδώσει επίσημο φόρο τιμής, και όπως φαίνεται ακόμα και το ίδιο το ισπανικό ποδόσφαιρο αντιμετωπίζει το θέμα ενοχικά. «Μια κοινωνία δεν μπορεί να κοιτάξει το μέλλον με τους νεκρούς της κρυμμένους», δήλωσε ο Πάπας Φραγκίσκος μιλώντας για το θέμα αυτό που ακόμα και σήμερα βασανίζει την Ισπανία. Ούτε όμως και το ποδόσφαιρο.

www.bnsports.gr