Το μπάσκετ έχει κάνει πολλά βήματα προόδου τις τελευταίες έξι δεκαετίες. Για να έρθει όμως η αλλαγή χρειάζονται πιονέροι, άνθρωποι με διορατικότητα, πλάνο, πίστη και θέληση να τα βάλουν με ένα ολόκληρο σύστημα, μια ολόκληρη εποχή. Ο Ντον Χάσκινς μπόρεσε το 1966 να προωθήσει την ισότητα στο κολεγιακό επίπεδο του αθλήματος, με τα κατορθώματα του να γίνονται βιβλίο και να μεταφέρονται και στη μεγάλη οθόνη 40 χρόνια αργότερα, στην ταινία «Ο δρόμος της δόξας».
Η φράση «κάποτε στο Τέξας» συνήθως χρησιμοποιείται ως εισαγωγική σε κάποιο ανέκδοτο όμως για τον Ντον Χάσκινς δεν ήταν αστείο, ήταν η δουλειά του κι έμελλε να τον αναδείξει ως έναν από τους σημαντικότερους ανθρώπους του μπάσκετ, με τα όσα κατάφερε κοουτσάροντας το Texas Western, (νυν University of Texas El Paso)
Από το 1962 ως το 1999 κάθισε στον πάγκο του συγκεκριμένου κολεγίου, όμως όσα κατάφερε τη σεζόν 1965-1966 έχουν μείνει ανεξίτηλα στο άθλημα, σε εκείνο το έτος που μνημονεύεται ακόμα με τον θρίαμβο στο πρωτάθλημα και τις προεκτάσεις του να έχουν ακόμα την ίδια αξία στέκοντας αγέρωχες, σαν να έχουν κάνει ρωγμή στου χρόνου τη σκουριά.
Δεν ξεκίνησαν όμως ιδανικά τα πράγματα. Ήθελε και προσπαθούσε να εντάξει στην ομάδα τους μαύρους παίκτες, όμως υπήρχαν εντάσεις από τον κόσμο, τους αντιπάλους, το ίδιο το πρωτάθλημα, σε σημείο τέτοιο που παίκτες να δέχονται επίθεση εξαιτίας του χρώματός τους. Ήξερε ότι το υλικό υπήρχε, φτάνοντας στο τελικό τουρνουά του NCAA το 1964 (η ταινία το παρουσιάζει διαφορετικά βέβαια), όμως έπρεπε τα παιδιά αυτά να πάρουν περισσότερες ευκαιρίες και χώρο στο παρκέ.
Σε πείσμα πολλών τα έκανε όλα με τον δικό του τρόπο και κάθε νίκη έφερνε συσπείρωση, στο εσωτερικό της ομάδας τουλάχιστον. Όμως στον τελικό περίμενε το Κεντάκι του Πατ Ράιλι, το «καμάρι του έθνους» με τον Άντολφ Ραπ στο τιμόνι και πήγαινε για την πέμπτη του κατάκτηση.
Οι διαιτητές ήταν λευκοί, τα μέλη του Τύπου, οι δημοσιογράφοι, το κοινό, οι πάντες. Ο Χάσκινς είχε την τέλεια αντίθεση στο κάδρο. Όλη η βασική πεντάδα αποτελούνταν από μαύρους παίκτες, πρώτη φορά στα χρονικά για τον μεγάλο τελικό, όμως ήξερε, πίστευε και ήταν έτοιμος να αφήσει τα παιδιά του να μιλήσουν για εκείνον, με το παιχνίδι τους. Μετά από ένα σκληρό ματς κερδίζει με 72-65. Οι απόκληροι, οι παρίες της αμερικανικής κοινωνίας είχαν υψώσει ανάστημα απέναντι στην ελίτ.
Όλοι είμαστε άνθρωποι κι αξίζουμε το ίδιο. Ο Χάσκινς το είδε, πολέμησε και το πέρασε, με τη νίκη αυτή να ανοίγει δρόμους και να δημιουργεί ευκαιρίες σε παιδιά διαφορετικού χρώματος, αρχικά στο κολέγιο κι έπειτα στο ΝΒΑ με μεγαλύτερη συχνότητα σε σχέση με το παρελθόν, δίνοντας τη στήριξη που χρειαζόταν η πολυπολιτισμικότητα στο μπάσκετ.
Γιώργος Διαλυνάς
